Coronastudie: hoe stel jij het in 'uw kot'?
We worden vandaag geconfronteerd met de coronacrisis, die iedereen in de samenleving voor uitdagingen stelt. De regering nam belangrijke maatregelen om de verspreiding van het virus in te perken. Omdat het erg bijzondere tijden zijn, zijn we geïnteresseerd in de verschillende manieren waarop mensen omgaan met de crisis en hoe het is gesteld met hun welbevinden. Daarnaast willen we ook onderzoeken wat ertoe leidt dat mensen deze adviezen al dan niet opvolgen, wat belangrijke informatie is naar preventie toe.
Deelnemen?
Klik hier om deel te nemen:
Rapport 9: Glimlach onder het mondmasker
Ongemakken van mondmaskers:
Hoe we ze met de glimlach dragen door vrijwillige verantwoordelijkheidszin te stimuleren
Sinds moederdag kan de bevolking coronabubbelen en dat deed goed aan onze motivatie. Maar luttele dagen na moederdag blijkt deze motivatieboost uitgewerkt. Het motivationeel draagvlak is opnieuw teruggezakt tot 53% en dit ondanks de vele versoepelingen. Zorgwekkend is dat er zich bij jongvolwassenen een versoepelingsafhankelijkheid voordoet: de versoepelingen zijn noodzakelijk om gemotiveerd te blijven. Vooral voor het dragen van mondmaskers blijkt de bevolking alsnog minder begrip te kunnen opbrengen. De obstakels, zowel praktisch als psychologisch, zijn nog vrij talrijk. Om de bevolking te stimuleren tot vervelend, maar broodnodig gedrag zoals het dragen van mondmaskers of het delen van persoonlijke contactinformatie met contactopspoorders blijft motiverende communicatie erg cruciaal. Zulke motiverende communicatie heeft vooral voor de motivationeel kwetsbaren een gunstige effect. Dit is goed nieuws want deze groep op een vermanende en betuttelende wijze oproepen tot verantwoordelijkheid gooit bij hen enkel olie op het vuur. Op basis van deze resultaten formuleren we opnieuw vijf concrete aanbevelingen en roepen we de overheid nogmaals op tot het opzetten van een breed gedragen motivatiecampagne om iedereen tijdens deze ‘volksmarathon’ gemotiveerd te houden.
Illustratie “We lopen samen de marathon.” door Mathias Waterschoot
Meanderende motivatie
Hoewel de eindmeet van deze ‘volksmarathon’ nog niet in zicht is, schijnt er licht aan het eind van de tunnel. In de afgelopen weken kreeg de bevolking in schuifjes een deel van haar ‘normale leven’ terug. Welk effect hebben deze versoepelingen op de motivatie van de bevolking om de maatregelen te blijven volgen? Zou het volgen van de maatregelen ondertussen een verankerde gewoonte zijn geworden? Sinds 19 maart namen 43 748 deelnemers deel aan de motivatiebarometerstudie van de UGent, die een intrigerend inzicht geeft in de evoluerende motivatie van de bevolking. Via deze motivatiebarometer houden we de vinger aan de motivationele pols. Twee types motivatie worden dagelijks gemeten: of deelnemers de maatregelen willen volgen omdat ze er pal achter staan (vrijwillige motivatie) dan wel of ze vinden dat ze de maatregelen moeten volgen, bijvoorbeeld om kritiek of een boete te vermijden (‘moet’-ivatie). Het in kaart brengen van de verschuiving in de vrijwillige motivatie (figuur 1) en ‘moet’-ivatie (figuur 2) is belangrijk omdat deze voorspellen of de bevolking zich blijvend aan de maatregelen houdt, dan wel nonchalance begint te vertonen.
De resultaten van het motivationeel draagvlak voor de maatregelen in figuur 1 wijzen sinds eind april op een meanderend patroon. Denk aan de Moesel in Duitsland of de Ourthe in de Ardennen. Er zijn significante schommelingen in de mate waarin de bevolking zich uit volle overtuiging houdt aan de maatregelen. Zo kreeg de vrijwillige motivatie een boost toen de regering de aangekondigde versoepelingsmaatregelen bevestigde tijdens de historische powerpointpersconferentie van de Nationale Veiligheidsraad op woensdag 29 april. Tijdens de eerste golf van versoepelingen vanaf 4 mei (cfr. de mogelijkheid om opnieuw buitenshuis te werken) steeg het motivationeel draagvlak naar 57.9% om vervolgens terug te zakken naar 52.7%. De mogelijkheid tot coronabubbelen vanaf moederdag zorgde opnieuw voor een lichte motivationele boost tot 58%. Echter, na het proeven van deze sociale voordelen daalde de motivatie opnieuw tot 53.3%, een tweede dieptepunt sinds het begin van de metingen.
Om een globaler beeld te schetsen: sinds het begin van de lockdown kalfde het motivationeel draagvlak af van 8/10 naar 1/2 burgers die pal achter de maatregelen blijven staan. Parallel met deze daling in vrijwillige motivatie steeg de ‘moet’-ivatie van de bevolking opnieuw de laatste dagen. Het volgen van de maatregelen voelt in sterkere mate aan als een lastig karwei dat we horen op te nemen.
Versoepelingsafhankelijkheid
Deze cijfers zijn zorgwekkend omdat het succes van deze exitfase meer dan ooit afhangt van onze bereidheid om de maatregelen duurzaam toe te passen. Wat vooral tot nadenken stemt is dat de vrijwillige motivatie lijkt af te hangen van de mate waarin de regering de bevolking versoepelingen gunt. Versoepelingen lijken een voorwaarde om de bevolking gemotiveerd te houden. Maar het toekennen van versoepelingen is natuurlijk een eindig verhaal. Zelfs als we ons ‘normale leven’ opnieuw kunnen leiden blijven verschillende maatregelen essentieel. Het is cruciaal dat de bevolking niet geheel afhankelijk is van deze versoepelingen om gemotiveerd te blijven. Dergelijke versoepelingsafhankelijkheid wijst op motivationele fragiliteit, terwijl standvastige overtuiging en vrijwillige verantwoordelijkheidszin cruciaal zijn.
In het bijzonder de motivatie van jongvolwassenen (-35 jaar) kent sterke ups en downs, terwijl oudere volwassenen (+55 jaar) meer motivationeel standvastig blijken. Ouderen zijn reeds vanaf het begin van de semi-lockdown meer overtuigd van de noodzaak van het volgen van de maatregelen. Hoewel hun motivatie ook daalde is deze meer onvoorwaardelijk van aard. Ouderen staan als het ware boven het ‘gekrakeel’ van de buitenwereld: los van het al of niet introduceren van versoepelingen en het motiverend communiceren blijkt het motivationeel draagvlak er rond de 60% te stabiliseren sinds 24 april. Bij jongvolwassenen zakte dit echter tweemaal weg tot 34%. Jongvolwassenen vormen dus een motivationeel kwetsbare groep, die in een motivatiecampagne extra aandacht verdienen. Zoals we reeds herhaaldelijk betoogden kunnen social influencers uit deze bevolkingsgroep als motiverend rolmodel fungeren.
Ongemakken van mondmaskers
Eén reden waarom het motivationeel draagvlak de laatste dagen opnieuw afkalft is omdat het pakket maatregelen ook is gewijzigd. Tijdens de semi-lockdown was het relatief eenvoudig om ons te beperken tot niet-essentiële verplaatsingen of het vermijden van sociaal contact. Echter, nu het openbare leven zich opnieuw op gang trekt worden we aanbevolen of zelfs verplicht (op het openbaar vervoer) om mondmaskers te dragen. Dit zou ons wel eens zwaarder kunnen vallen. Figuur 3 geeft weer in welke mate deelnemers begrijpen waarom het belangrijk is om afstand te houden, contact te vermijden en mondmaskers te dragen. Hoe groter dit begrip, hoe grotere de vrijwillige bereidheid om dit te doen.
Drie zaken springen in het oog. Ten eerste kunnen niet alle maatregelen op even veel begrip rekenen. De bevolking lijkt voor zichzelf een prioriteitenlijst te hebben opgemaakt, waarbij de afstandsregel het sterkst wordt onderschreven, gevolg door het vermijden van sociaal contact en ten slotte het dragen van mondmaskers. Als we afstand houden, waarom mag ik dan niet met meer familie en vrienden in contact komen of waarom moet ik dan noodzakelijk nog een mondmasker dragen? Wat is de toegevoegde waarde van deze maatregelen als ik voorrang geef aan het houden van afstand? Het lijkt erop dat dit nog meer kan toegelicht worden.
Ten tweede blijkt vooral het houden van sociale afstand ons de laatste dagen moeilijker te vallen sinds we tijdens het coronabubbelen konden proeven van de sociale vrijheid. Misschien triggerde het beperkte sociale contact onze honger naar meer. Sommigen moesten misschien ook pijnlijke sociale keuzes maken over wie ze wel en niet gingen toelaten in hun bubbel, iets wat ze liefst zo snel mogelijk ‘rechtzetten’ om niet de indruk van sociale uitsluiting te wekken. De daling voor het begrip van deze maatregel helpt verklaren waarom het motivationeel draagvlak voor het volgen van de maatregelen in het algemeen is teruggevallen tot 53.3%.
Ten derde kan het dragen van mondmaskers op het minste begrip rekenen. In een beperkte groep van deelnemers (N = 692) werden allerlei praktische en psychologische obstakels in kaart gebracht voor het dragen van de mondmaskers. Deze staan vermeld in figuur 4. Op psychologisch vlak blijkt het dragen van mondmaskers de spontane en authentieke interactie in de weg te staan. We zijn niet zo gemakkelijk te verstaan en dat staat de verbondenheid en ‘klik’ met anderen in de weg. We hebben ook het gevoel dat we niet geheel onszelf kunnen zijn. Alsof we ons meer een vreemde voelen in ons eigen lichaam. We zullen natuurlijk moeten wennen aan deze nieuwe psychologische realiteit. Deze psychologische obstakels zullen misschien binnen enkele weken minder groot zijn dan vandaag.
Maar er zijn ook praktische bezwaren. Zo geven deelnemers aan dat ze zich niet in staat voelen om voortdurend het mondmasker op de goede wijze te dragen. Het elastiekje irriteert of het mondmasker schuift weg. Denk aan de kassier waarbij het mondmasker niet langer de neus bedekt. Dit toont aan dat kwaliteitsvolle maskers die goed blijven zitten belangrijk zijn opdat de bevolking ze voortdurend goed draagt. Dit zal niet het geval zijn voor alle zelfgenaaide maskers. Zij die op het werk voortdurend mondmaskers dienen te dragen, kunnen genieten van een mondmaskerpauze.
Bemoeizuchtige contactopspoorders
Niet enkel voor dragen van mondmaskers maar ook voor contactopsporing zou het begrip van de bevolking lager kunnen liggen. Contactopspoorders komen meegluren in ons dagelijks leven. Sommige mensen zullen ongetwijfeld vinden dat ze zich bemoeizuchtig opstellen. Ze beschikken niet over de nodige legitimiteit om zich in de persoonlijke bubbel van mensen te mengen. Daarom schermen sommigen zich af en onthullen ze niet eerlijk met welke personen of bubbels ze in contact kwamen. Ook de idee dat vrienden, familie of buren te weten zullen komen dat men zich niet aan de voorgeschreven regel van 4 hield zorgt ervoor dat we informatie achterhouden. Hun oordeel roept een schuld- en schaamtegevoel op, waardoor we niet alle essentiële informatie delen met de contactopspoorders.
Om vrijwillige onthulling van persoonlijke informatie te stimuleren zijn drie zaken essentieel. Ten eerste dient de essentiële rol van contactopsporing verder benadrukt te worden. Met concrete, herkenbare en grafisch geïllustreerde praktijkvoorbeelden wordt dit voor de bevolking begrijpelijk. Er kan geïllustreerd worden hoe het delen van contactinformatie de verspreiding van het virus onder controle houdt. Zo dicht de bevolking contactopspoorders een grotere legitimiteit toe. Ten tweede kunnen obstakels voor vrijwillige zelfonthulling worden weggenomen. Gecontacteerde personen kunnen bijvoorbeeld getuigen over hun ervaringen. Wel vaker overschatten we het vervelend karakter van dergelijke zaken en zo’n getuigenissen brengen de zaken terug tot hun ware proportie. De geruststelling dat er geen boetes staan op het overtreden van de sociale maatregelen helpt alvast om ongerustheid hierover weg te nemen. Ten slotte is het cruciaal om de contactopspoorders op te leiden in motiverende gespreksvoering. De openhartigheid van burgers zal afhankelijk van de wijze waarop contactopspoorders praten met mensen. Jarenlang onderzoek bij weerspannige patiënten (bijv. alcoholafhankelijke personen) toont aan dat een motiverende communicatiestijl weerstand kan wegnemen. Het is maar de vraag in welke mate medewerkers in callcenters vandaag hiervoor worden opgeleid. Het verkopen van huishoudtoestellen of GSM-abonnementen is nog iets anders dan het in kaart brengen van het sociaal netwerk van burgers. Ook hier zouden psychologen kunnen steun bieden. Maar ook hier lijkt geen beroep op hen te worden gedaan.
Kan iedereen wel burgerzin vertonen?
De laatste dagen rees de vraag of alle burgers wel in staat zijn tot de burgerzin waartoe de overheid oproept? Wat met afvallige personen die een gebrek aan verantwoordelijkheidszin vertonen? Hoe gaan we best met hen om? Moeten we hen angst inboezemen, dreigen met boetes of zijn andere motivationele strategieën wenselijk? Is er motivationeel maatwerk nodig en wat kan dit dan betekenen?
De resultaten uit de barometer werpen een licht op deze vraag. Deelnemers geven aan hoe motiverend en demotiverend ze de communicatie van de overheid ervaren. De effecten van motiverende communicatie vertonen een interessant samenspel met de motivatie van burgers in de voorspelling van het naleven van de maatregelen. Zoals blijkt uit figuur 5a en 5b is het volgen van de maatregelen in de eerste plaats afhankelijk van het motivationeel profiel van de bevolking. Burgers die een sterke dosis vrijwillige motivatie vertonen in combinatie met weinig ‘moet’-ivatie volgen de maatregelen het meest van allemaal. Zij die exclusief hoog scoren op ‘moet’-ivatie doen dit het minste van allemaal.
Gelukkig heeft een motiverende communicatiestijl bij deze laatste groep het meest gunstige effect. Als deze groep vindt dat de overheid goed duiding geeft, eensgezind aangeeft wat van de bevolking wordt verwacht, hun inspanningen waardeert en draagvlak zoekt voor nieuwe maatregelen, dan volgt deze motivationeel kwetsbare groep meer de maatregelen (zie figuur 5a). Omgekeerd is deze groep ook het meest vatbaar voor demotiverende communicatie van de overheid. Als zij vindt dat de overheid te weinig steun biedt (vb. geen mondmaskers leveren), te afwachtend of te veeleisend is, dan zijn ze minder geneigd om de maatregelen na te leven. Druk plaatsen zorgt in deze groep voor olie op het vuur (figuur 5b). Het drijft hen weg van de verantwoordelijkheidszin waartoe we hen willen bewegen. Bovendien kan dergelijke druk ook schade berokkenen aan de vrijwillige motivatie van zij die wel al overtuigd zijn van de maatregelen.
Deze gevoeligheid voor motiverende en demotiverende communicatie vanwege de overheid blijkt veel minder voor zij die vrijwillig gemotiveerd zijn. Zij varen hun eigen koers. Ze zijn zelf reeds overtuigd van de noodzaak van de maatregelen en zijn daarom minder afhankelijk van de wijze waarop de overheid communiceert om gemotiveerd te blijven. De vraag rijst natuurlijk of je elke burger tot dit punt van onvoorwaardelijke engagement kan tillen. Zijn mensen niet van nature lui of gericht op eigenbelang? Dit zijn legitieme vragen. Echter, meer dan uit te gaan van een dergelijk negatief gekleurd mensbeeld is geloof in het groeipotentieel van mensen en vertrouwen in hun capaciteit tot zelfreflectie en het maken van geïnformeerde beslissingen in deze crisis essentieel. Natuurlijk moet de bevolking in dit reflectieproces ondersteund worden: duiding, motiverende getuigenissen, concrete voorbeelden, positieve feedback en het vooropstellen van een verbindend, collectief doel, het zijn allemaal strategieën die de vrijwillige motivatie bij de bevolking kunnen verhogen, in het bijzonder bij de minst gemotiveerden zo blijkt.
Contact tekst:
Maarten Vansteenkiste, Bart Soenens, Joachim Waterschoot, Sofie Morbée en Branko Vermote, de sectie ontwikkelingspsychologie aan de UGent
Rapport 8: Het welzijn van studenten
Studeren is de tijd van je leven! Ook tijdens Corona?
De voorbije dagen regende het berichten van bezorgde studenten over het welzijn van hun studiegenoten. De coronacrisis weegt en met de examens in het vooruitzicht ontstaat er onrust en paniek. Deze anekdotische berichten zijn niet uit de lucht gegrepen, stellen onderzoekers van de Universiteit Gent vast op basis van de lopende motivatiebarometerstudie. Uit de resultaten blijkt dat studenten in het hoger onderwijs kwetsbaar zijn voor verminderd welzijn. Op basis hiervan moedigen ze lesgevers aan om een behoefte-ondersteunend leerklimaat te voorzien, wat fungeert als motor voor het welzijn en de studiemotivatie van studenten.
Tussen 24 april en 6 mei liep in het zog van de grootschalige motivatiebarometerstudie aan de Universiteit Gent een bevraging naar ouderen, ouders, telewerkers en studenten. Bij 211 studenten in het hoger onderwijs (83% vrouwelijk), verdeeld over de verschillende onderwijsinstellingen, studierichtingen en provincies, werd gepeild naar hun welzijn en studie-ervaringen tijdens de coronacrisis. Hoewel de omvang van deze groep beperkt is, helpen de resultaten om de mediaberichtgeving over het lot van studenten in een wetenschappelijk perspectief te plaatsen.
Studenten luiden terecht de alarmbel
Uit de data van deze studie blijkt dat lesgevers en studenten in het hoger onderwijs zich terecht zorgen maken om het welzijn van hun studiegenoten. Hoewel er grote verschillen zijn in de veerkracht die studenten in het hoger onderwijs vertonen, ervaarden studenten gemiddeld meer angstige en depressieve klachten dan telewerkers, ouderen en ouders in onze studie. Bovendien zegt 1 op 5 studenten meer dan de helft van de week depressieve gevoelens te hebben ervaren terwijl maar liefst 1 op 2 studenten zich voor meer dan de helft van de week angstig voelde.
Psychologische basisbehoeftes als motor van welbevinden en motivatie
Verschillende studenten gaven in de media aan overspoeld te worden door de vele zelfstudietaken. Ze functioneren voortdurend in ‘examenmodus’. Ze zien het bos door de bomen niet meer, en dit net op een moment dat ze zoals iedereen bijkomende zorgen hebben door de coronamaatregelen. De communicatie met de lesgever verloopt volgens sommige studenten stroef en de verwachtingen zijn volgens hen onduidelijk. Vanuit de psychologie zeggen we dat de psychologische basisbehoeften van deze studenten onder die omstandigheden niet vervuld, of misschien zelfs ronduit gefrustreerd zijn.
We onderscheiden drie psychologische basisbehoeftes die de energieleverancier zijn voor ons mentaal welbevinden en die zuurstof geven aan onze motivatie. Vooreerst is er de behoefte aan autonomie. Wanneer deze behoefte is voldaan, ervaren studenten een zekere vrijheid en keuze. Ze kunnen eigen beslissingen nemen en staan op dat moment pal achter wat ze doen. Hoewel afstandsonderwijs studenten de kans lijkt te bieden om hun onderwijs- en studietijd meer zelfstandig in te vullen, zorgt een overload aan taken en opdrachten net voor de frustratie van hun autonomie. Zeker bij een gebrek aan inspraak kunnen studenten het gevoel krijgen van het ene verplichte karwei naar het volgende te moeten hollen en ervaren ze het afstandsonderwijs misschien meer als een keurslijf waarin ze worden geduwd. Ten tweede is er de behoefte aan verbondenheid. Wanneer deze voldaan is, ervaren studenten een warm en steunend contact met anderen, zowel met hun medestudenten als met de lesgevers. Bij frustratie van deze behoefte voelt men zich alleen en geïsoleerd. Het isolement en het gebrek aan mogelijkheden om fysiek samen te komen met medestudenten en lesgevers werkt dergelijke frustratie van de nood aan verbondenheid in de hand. Als laatste is er de behoefte aan competentie. Bij bevrediging van deze behoefte ervaren studenten dat ze de schoolse uitdagingen het hoofd kunnen bieden en voelen ze zich bekwaam om de vooropgestelde doelen te bereiken. Hiertegenover hebben studenten bij frustratie van die behoefte het gevoel te falen. Het risico hierop neemt toe wanneer het onduidelijk is welke leerstof te kennen is, wanneer studenten het gevoel hebben dat de lat even hoog gelegd wordt als in onverdachte tijden, en wanneer het volume van de taken en leerstof de pan uit swingen. Deze drie behoeftes kan je makkelijk onthouden met ABC, waarbij de A staat voor Autonomie, de B voor verBondenheid en de C voor Competentie.
Dit ABC van de student is belangrijk, omdat veelvuldig onderzoek heeft aangetoond dat studenten van wie het ABC is voldaan zich beter in hun vel voelen en zich meer inzetten voor hun studies. Ook uit de resultaten van deze studie blijkt dat behoeftebevrediging de motor vormt voor mentale gezondheid en veerkracht van studenten. Studenten met lage ABC-scores rapporteren meer depressieve en angstige klachten en ervaren deze coronacrisis meer als een obstakel om het academiejaar tot een goed einde te brengen. Bovendien vertonen deze studenten meer faalangst en uitstelgedrag en zijn ze minder gemotiveerd om zich in te zetten voor hun studies.
Het ABC van studenten
Maar welke van deze drie basisbehoeftes staat nu het meest onder druk tijdens deze coronacrisis? In figuur 2 vind je een overzicht van de mate waarin deze drie behoeftes al dan niet voldaan dan wel gefrustreerd zijn voor studenten in het hoger onderwijs. In het geval van verbondenheid werd zowel het warme contact met leeftijdsgenoten als lesgevers in kaart gebracht. Drie interessante vaststellingen springen daarbij in het oog.
Figuur 2. Het ABC van studenten
Ten eerste blijkt dat competentie de meeste voldane psychologische behoefte is, gevolgd door verbondenheid. Autonomie komt op de laatste plaats. Ten tweede springt in het oog dat de verbondenheid met lesgevers hoger ligt dan de verbondenheid met medestudenten. Ten derde blijkt toch een aanzienlijk deel van de studenten het gevoel te hebben dat hun basisbehoeftes actief worden gefrustreerd. Figuur 3 toont aan dat dit nog enigszins meevalt in het geval van de behoefte aan competentie, met 1 op 5 studenten (22%) die zich actief gefrustreerd voelt in deze behoefte. Wat betreft verbondenheid blijkt bijna 1 op 3 studenten (32% en 29%) zich gefrustreerd te voelen in hun verbondenheid met respectievelijk de medestudenten en de lesgevers. Bijna 4 op 10 studenten (37%) geeft aan dat hun behoefte aan autonomie meer gefrustreerd is dan voldaan.
Figuur 3. Behoeftefrustratie bij studenten
Daarnaast zien we dat studenten in het hoger onderwijs relatief weinig verbondenheid ervaren. Er lijkt hierbij vooral een gemis te zijn in het contact met medestudenten, mogelijks omdat het fysiek contact met medestudenten wanneer je samen de les doorbrengt, plaats heeft moeten ruimen voor louter digitaal contact, een formule waar naar verloop van tijd misschien sleet op komt.
Een behoefte-ondersteunend leerklimaat creëren
Hoewel de data aantonen dat het ABC van studenten voor verbetering vatbaar is, zien we ook grote verschillen tussen studenten in hun mate van behoeftebevrediging en welzijn. Er zijn ook studenten die zich op meer veerkrachtige wijze door deze periode slaan, wat aantoont dat studenten allerminst een homogene groep vormen. Toch wijst de data er in het algemeen op dat nogal wat studenten zich in een kwetsbare positie bevinden. Ondersteuning van het ABC door lesgevers is dan ook wenselijk om hen door deze periode te loodsen. In onderstaande tabel formuleren we alvast ter inspiratie enkele aanbevelingen.
|
Autonomie
|
|
Verbondenheid
|
|
Competentie
|
Ook lesgevers hebben studenten nodig
Bij deze aanbevelingen willen we als laatste nog twee zaken opmerken. Ook lesgevers hebben de studenten nodig. Zo zijn het voor lesgevers onuitgegeven tijden en zitten ook zij soms met de handen in het haar om te bepalen hoe ze hun leerstof zo goed mogelijk tot bij de studenten kunnen krijgen. Door het gebrek aan fysieke bijeenkomsten weten ze bovendien minder wat er leeft bij studenten. Duidelijke feedback vanuit de studenten, een proactieve houding en constructieve onderhandeling, zeker wanneer die gedragen wordt door een grotere groep van studenten, wordt door de meeste lesgevers gewaardeerd. Zij kunnen hiermee aan de slag om beter in te spelen op de noden van studenten.
Om deze afstemming tussen lesgevers en studenten goed te laten verlopen blijkt de coördinatie op het niveau van vakgroepen en faculteiten erg nuttig. Door op vaste momenten overleg in te plannen tussen studentenvertegenwoordigers, decanen, onderwijsdirecteurs en ombudspersonen kunnen geïsoleerde problemen (bijv., individuele vakken) en structurele problemen (bijv. ICT problemen) geïdentificeerd en verholpen worden. Zo ontstaat er een breder overlegklimaat waarin studenten en lesgevers elkaar kunnen tegemoet komen. Opinievorming in de media waarbij lesgevers en studenten tegenover elkaar worden geplaatst kunnen daarentegen onnodig polariserend en contraproductief zijn. Noch de lesgevers noch de studenten zijn homogene groepen. Wat wel vaststaat is dat ze elkaar in deze tijden meer dan ooit wederzijds nodig hebben.
Contact tekst:
Branko Vermote, Maarten Vansteenkiste, Bart Soenens, Joachim Waterschoot en Sofie Morbée, de sectie ontwikkelingspsychologie aan de UGent
Rapport 7: coronabubbels en verbondenheid
Zorgt het bubbelen op moederdag voor een boost in onze verbondenheid en motivatie?
Vele moeders zullen zich de moederdag van dit historische coronajaar nog lang herinneren. De regering deed een sociale geste en versoepelde de sociale maatregelen al op zondag 10 mei. Zo kon de bevolking in familieverband samen moederdag vieren. Maar hoeveel families maakten van deze mogelijkheid tot sociale hereniging gebruik? Welke personen stelden een fysieke ontmoeting met familie of vrienden nog even uit? Is het belangrijk om met ‘veel’ bubbels in contact te komen of volstaat een warm contact met één bubbel? Is de ‘regel van 4’ voldoende duidelijk voor de bevolking? Zorgde het maken van sociale keuzes niet voor keuzestress en spanningen in families? En hoe relationeel verkwikkend was het fysieke sociale contact een boost aan de verbondenheid en motivatie van de bevolking? Rapport #7 geeft een antwoord op 5 prangende relationele kwesties op basis van de lopende motivatiebarometerstudie aan de UGent.
Verbondenheid: Een psychologische basisbehoefte
De bevolking hunkerde ernaar om opnieuw bij familie of vrienden op bezoek te kunnen gaan. Dat de regering op deze vraag inging, is een goede zaak. Warme sociale contacten en verbondenheid zijn evenzeer basisbehoeftes als eten en drinken. Als we intimiteit en wederzijdse zorg ervaren, als we samen kunnen lachen en plezier maken, dan komt dit ons welbevinden ten goede. We kunnen onze batterijen opladen en dat geeft misschien zelfs nieuwe zuurstof aan onze motivatie om de maatregelen te blijven volgen.
Deze sociale keuze van de regering was goed getimed. Uit de motivatiebarometerstudie aan de UGent, die nu reeds meer dan 50 dagen loopt, bleek dat ons gevoel van verbondenheid geleidelijk afnam sinds het begin van de lockdown. We slaagden er aanvankelijk in om via digitale wegen sociale contacten te onderhouden, maar deze formule vertoonde enige slijtage. Het perspectief om op moederdag fysiek samen te kunnen komen met familie of vrienden was een echte sociale opsteker. Dat deze sociale contacten reeds op moederdag en niet pas vanaf maandag mogelijk waren, getuigt van empathie en flexibiliteit.
Om de eerste bubbelervaringen op moederdag in kaart te brengen werd aan deelnemers vanaf zondag een reeks vragen gesteld over hun sociale ervaringen en contacten op moederdag. Specifiek gaat het om 2174 personen met een gemiddelde leeftijd van 49 jaar (85% vrouwelijk). De studie levert enkele intrigerende resulaten op met directe beleidsimplicaties.
1. Bubbelde iedereen op moederdag?
Neen, niet iedereen maakt gebruik van de sociale versoepeling. Van de bevraagde deelnemers gaf 49% aan dat ze geen contact hadden met een andere bubbel op moederdag, terwijl 51% bekende dat ze met één of meer bubbels in contact kwam (zie figuur 1). Jongvolwassenen (18-35 jaar) maakten significant meer gebruik van de bubbelopportuniteiten in vergelijking met middelbare (35-55 jaar) en late volwassenen (+55 jaar). Alleenstaanden en samenwonenden bubbelden in dezelfde mate. Personen die meer vrijwillig gemotiveerd zijn om de maatregelen te volgen bubbelden minder, terwijl ge-‘moet’-iveerden – zij die de druk voelen om de maatregelen te moeten volgen (bijv. om een boete of kritiek te vermijden) – de bubbelkans gemakkelijker met beide handen grepen. Personen die overtuigd zijn van de noodzaak en het belang van de maatregelen zagen dus vrijwillig af van sociaal contact. Bubbelcontact vermijden was voor hen een keuze waar ze ten volle achter stonden. Ook personen die zich zorgen maken over de aanwezigheid van voldoende medische zorg bleven op moederdag meer thuis en gingen niet bubbelen.
2. Hoe duidelijk is de regel van 4 en hoe lastig is het kiezen van een bubbel?
Velen wezen er vorige week op dat het maken van sociale keuzes wel eens stroef zou kunnen verlopen. De regel van 4 was onvoldoende duidelijk. Kiezen zou ook keuzestress en spanningen met zich meebrengen, waarbij sommigen in de familie of vriendenkring uit de sociale boot dreigden te vallen. Ook op een verjaardagsfeestje kan je niet al je vrienden en familie uitnodigen. Hoewel wetenschappers en de overheid zich inspanden om de regel van 4 te verduidelijken, blijft deze voor heel wat verwarring zorgen. Op de vraag of men ‘bij het kiezen van een bubbel opmerkte of anderen de regel anders interpreteerden’ gaf bijna 80% aan dat dit het geval was (zie figuur 2a). Eén regel, maar vele, uiteenlopende interpretaties. Zelfs Minister De Block was even in de war over de concretisering van de regel. Ook het kiezen zelf zorgde voor heel wat spanningen in families (zie figuur 2b): 41% van de deelnemers gaf aan ‘veel’ tot ‘erg veel’ spanning te voelen bij het maken van sociale keuzes.
Het is duidelijk dat de regel van 4 nog steeds voor verwarring zorgt. Veel eenvoudiger dan de regel van 4 is de bubbellogica: elke bubbel, of je nu alleenstaand, een koppel of een gezin bent met 8, kan met één en slechts één andere bubbel in contact komen. Een glashelder principe dat ook de virologen bepleiten omdat het de kans op de verspreiding van het virus inperkt. Dat een bubbel van 5 personen nu niet een andere bubbel van 5 personen mag ontmoeten, is bijzonder moeilijk uit te leggen. Als burgers hier dieper over nadenken, dan moeten ze verward raken. Zonder waterdichte onderbouwing wordt het getal 4 gewoon arbitrair. Je zou voor minder burgerlijke ongehoorzaamheid vertonen in zo’n situatie. Bij gebrek aan helderheid vult iedereen deze regel op zijn of haar manier in, waarbij sommigen gezondheidsrisicio’s nemen. Omdat de bevolking het onderliggende principe niet begrijpt, dreigt ze bovendien haar motivatie voor het volgen van de regels te verliezen.
Bovendien beperk je de belasting van het kiezen als je je met slechts één bubbel mag verbinden. In zo’n geval begrijpt iedereen dat je met handen en voeten gebonden bent en heeft men begrip voor de gemaakte keuze. Goed, de nu al legendarische regel van 4 bestaat vandaag en kan niet meer teruggedraaid worden. Maar psychologen hadden op een zinvolle wijze de invulling van de sociale versoepelingsmaatregel ervan kunnen adviseren.
3. Wie houdt er zich aan de bubbellogica?
Wetenschappers en de overheid beklemtoonden de afgelopen dagen dat het sociaal contact best tot één bubbel wordt beperkt. Op deze manier breng je je eigen gezondheid en die van anderen het minst in gevaar. Dit is slechts een aanbeveling. Iemand kan met meerdere bubbels in contact komen, zolang het aantal ontmoette personen tot 4 beperkt blijft. Maar wie hield zich aan deze bubbellogica en wie kwam in contact met meerdere bubbels?
De motivatie van de bevolking om zich te schikken naar de regels blijkt hierbij een belangrijke rol te spelen. Burgers die vrijwillig gemotiveerd zijn om de maatregelen te volgen bubbelen niet enkel minder (cfr. conclusie 1), als ze het doen hanteren ze meer de bubbellogica: een ontmoeting met één extra bubbel. Burgers die zich verplicht voelen om zich te schikken naar de maatregelen volgden minder de bubbellogica. Als ‘moet’-ivatie voor het volgen van de maatregelen de overhand neemt, dan is het volgen ervan een lastig karwei. Omwille van de getorste last vinden ge-‘moet’-iveerde burgers dat ze sociale compensatie verdienen: ze zoeken contact op met verschillende andere bubbels. Omdat ge-‘moet’-iveerde burgers meerdere keuzes moesten maken, is het niet verwonderlijk ze ook meer spanningen rapporteerden bij het maken van keuzes.
4. Is het bubbelen op zich, de bubbelwarmte of het aantal bubbels belangrijk voor onze verbondenheid?
Zij die op zondag bubbelden, ervaarden in het algemeen een sterkere verbondenheid dan zij die het niet deden, al deed dit gunstige effect zich uitsluitend bij alleenstaanden voor (zie figuur 3). Bubbelen was vooral voor hen een goede zaak.
Profiteerden samenwonenden dan niet van het bubbelen? Jawel, maar opdat samenwonenden zouden profiteren van het bubbelen, moest een belangrijke voorwaarde voldaan zijn: ze dienden een warm contact te hebben tijdens de bubbelontmoeting. Als de ontmoeting oppervlakkig was en men geen klik voelde met de andere bubbelaar(s), dan kwam dit de verbondenheid niet ten goede. Dit bleek zo voor samenwonende, maar ook voor alleenstaande bubbelaars. Verder kwam voorafgaandelijk familieoverleg bij het maken van bubbelkeuzes de verbondenheid ten goede, terwijl spanningen in het bubbelkeuzeproces voor een verminderd gevoel van verbondenheid zorgden.
Een belangrijke vraag is of de vervulling van de basisbehoefte aan relationele verbondenheid afhangt van het aantal bubbels waarmee men in contact komt? Dit blijkt niet het geval te zijn. Niet zozeer het aantal ontmoette bubbels, maar wel de kwaliteit van de sociale interactie was belangrijk. Zij die aangaven dat ze een warm contact hadden met anderen, al was dit beperkt tot één bubbel, voelden zich meer verbonden. Je kan dus maar beter met één bubbel het goed vinden: een goed gesprek, samen lachen, bijpraten, en zorgen beluisteren en delen,... Deze zaken versterken onze verbondenheid en gaven ook een motivationele boost. Deze conclusie geldt ook voor alleenstaanden. Ook voor hen bleek de uitbreiding van hun individuele bubbel met één nieuw sociaal contact voldoende om relationele zuurstof te geven.
5. Zorgde een fysieke ontmoeting met moeder voor een grotere nestwarmte?
Een fysieke ontmoeting met moeder of de kinderen bleek de nestwarmte goed te doen. Moeders die fysiek contact hadden met hun kinderen en, omgekeerd, kinderen die fysiek contact hadden met hun moeders gaven aan dat hun omgang afgelopen zondag warmer was in vergelijking met zij die enkel digitaal contact hadden. In procenten uitgedrukt bleek 83% van zij die een fysieke ontmoeting hadden (86% van de moeders en 81% van de kinderen) de interactie als warm en intiem te beschrijven (zie figuur 4). Ongetwijfeld duurden fysieke contacten langer dan digitale. Om warmte te ervaren is enige gedeelde tijd noodzakelijk. Verder bleek opnieuw dat een voorafgaand familieoverleg de verbondenheid positief voorspelde. Als familieleden concensus zoeken bij maken van bubbelkeuzes, dan kan iedereen hier vrede mee nemen en dat heeft positieve effecten op de moeder-kind band. Interessant genoeg bleek het fysieke contact ook een gunstig effect te hebben op de vrijwillige motivatie, zowel van moeders als kinderen. Zij die fysiek contact hadden zeiden in sterkere mate gemotiveerd te zijn voor het volgen van de maatregelen.
Rapport 6: Motivatie stijgt licht
Het motivationeel draagvlak om de coronamaatregelen te volgen tijdens deze ‘volksmarathon’ slonk in de voorbije weken geleidelijk, van 81% bij het begin van de lockdown naar 51% eind april. Uit de motivatiebarometer aan de UGent valt er voorzichtig goed nieuws te melden: de vrijwillige motivatie neemt sinds 1 mei terug licht toe. 58% van de bevolking staat na de eerste dag van fase 1 van de exitstrategie volledig achter de maatregelen. De meer motiverende communicatie van de afgelopen dagen, samen met de aankondiging van een aantal versoepelingsmaatregelen, verklaren vermoedelijk dit gunstige effect. Morgen komt de Nationale Veiligheidsraad opnieuw samen. In het verleden bleek de communicatie vanuit de Nationale Veiligheidsraad telkens een motivationeel scharniermoment te zijn. We formuleren concrete adviezen voor de overheid om op een motiverende wijze de bevolking in te lichten en te stimuleren om deze ‘volksmarathon’ te blijven volhouden. Tegelijkertijd moedigen we de bevolking aan om ook zelf kritisch te reflecteren over de eigen motivatie en om gedragsveranderingen diepgaand te verankeren in een nieuwe levensstijl. Niet enkel covid-19 is een besmettelijk virus, dat is ook het geval voor de motivatie van de bevolking.
Illustratie “We lopen samen de marathon.” door Mathias Waterschoot
Van kortstondige gedragsverandering naar duurzame gewoonte
De invoering van Fase 1a van het exitplan zorgde voor een versoepeling van een aantal strikte maatregelen. Tegelijkertijd werd ook het dragen van mondmaskers op het openbaar vervoer verplicht. Mondmaskers dragen en afstand houden worden het ‘nieuwe normaal’. Deze gedragingen moeten een volwaardig onderdeel worden van onze nieuwe levensstijl. Net zoals het stoppen bij een rood verkeerslicht een ingebakken gewoonte is, zo moeten deze nieuwe gedragingen ook in onze dagelijkse routine verankerd worden. Opdat dergelijke gedragsveranderingen een gewoonte zouden worden, is vrijwillige motivatie broodnodig. Als de bevolking de noodzaak en meerwaarde van deze maatregelen begrijpt en aan den lijve ondervindt, dan stijgt de kans dat ze deze gedragingen diepgaand verankert en de maatregelen consequent opvolgt.
Sinds 19 maart namen 28678 deelnemers deel aan de ‘Hoe stel jij het in uw kot’-studie van de UGent. De motivatiebarometer geeft een intrigerend beeld van de evoluerende motivatie van de bevolking. Via deze motivatiebarometer houden we de vinger aan de motivationele pols. Twee types motivatie worden dagelijks gemeten: of deelnemers de maatregelen willen volgen omdat ze er pal achter staan (vrijwillige motivatie) dan wel of ze vinden dat ze de maatregelen moeten volgen, bijvoorbeeld om kritiek of een boete te vermijden (‘moet’-ivatie). Het in kaart brengen van de verschuiving in de vrijwillige motivatie (figuur 1) en ‘moet’-ivatie (figuur 2) is belangrijk omdat deze voorspellen of de bevolking zich blijvend aan de maatregelen houdt, dan wel nonchalance begint te vertonen.
Drie bevindingen springen in het oog sinds het weekend na de vorige Nationele Veiligheidsraad op 24 april. Terwijl de vrijwillige motivatie in de afgelopen weken in vrije val leek, is deze daling sinds afgelopen vrijdag gekeerd (figuur 1). Op haar dieptepunt bedroeg het motivationeel draagvlak vorige week 51%. Maar sinds de bevestiging dat de aangekondigde versoepelingsmaatregelen steeg het motivationeel draagvlak opnieuw naar 58%. Ten tweede nam de ‘moet’-ivatie om de maatregelen te volgen ook af (figuur 2).
Niet alle leeftijdsgroepen bleken even vatbaar voor deze motivationele schommelingen. Vooral de vrijwillige motivatie van jongvolwassenen kende nogal ups en downs: ze daalde tot 35% draagvlak vorige week om opnieuw te klimmen naar 51% tijdens de jongste meting. De vrijwillige motivatie van ouderen blijkt veel stabieler: het motivationeel draagvlak in deze leeftijdsgroep bedroeg al die tijd meer dan 60%. Deze motivationele standvastigheid wijst erop dat ouderen dieper overtuigd zijn van het belang van de maatregelen. Voor hen belichaamt het volgen van de maatregelen een aantal kernwaarden, zoals solidariteit en gezondheid. Dankzij deze grotere overtuiging staan ouderen als het ware ‘boven het gekrakeel in de media en de politiek’. In dit opzicht is hun motivatie minder afhankelijk van externe communicatie en versoepelingsmaatregelen dan het geval is voor jongvolwassenen. Jongvolwassenen kunnen zich in dit opzicht spiegelen aan ouderen.
Moederdaggeschenkjes
Minstens twee factoren kunnen deze positieve evolutie verklaren. Ten eerste is de motiverende communicatie vanuit de overheid vorige week verbeterd. Figuur 3 geeft de globale evolutie in motiverende en demotiverende communicatie weer in de afgelopen tien dagen. De zakelijke, versnipperde, en weinig verbindende communicatie van de Nationale Veiligheidsraad op vrijdag 24 april werd als eerder demotiverend ervaren. In de nasleep van de persconferentie vonden deelnemers dat de overheid op een eerder demotiverende wijze bleef communiceren. Men vond dat de overheid niet helder was en men ervaarde weinig steun van de overheid (zie figuur 4). Tegelijkertijd vond men de overheid erg (veel)eisend. De mondmaskersaga van afgelopen week droeg hier ongetwijfeld toe bij. De overheid legde het dragen van mondmaskers op, maar kon haar belofte om haar burgers een mondmasker te bezorgen niet waar maken. Alsof een juf aan haar kleuters belooft om een moederdaggeschenkje te helpen maken, maar dan onverwacht op haar stappen terugkeert en ze allemaal naar huis stuurt met een stappenplan. De ene kleuter is voldoende zelfstandig om het geschenkje zelf te maken, maar de andere moddert maar wat aan. Maar sinds eind vorige week, op het ogenblik dat de verwarring rond de mondmaskers was uitgeklaard, werd de communicatie van de overheid opnieuw als meer motiverend ervaren. Het invoeren van mondmaskers en de duiding bij het waarom hiervan deed de bevolking stilstaan bij haar motivatie, wat helpt verklaren waarom de vrijwillige motivatie bij de bevolking sinds 1 mei terug licht steeg.
Een tweede verklaring voor de toegenomen motivatie is ongetwijfeld de versoepeling op zichzelf. De bevestiging van de aangekondigde versoepelingsmaatregelen vorige week gaf de bevolking de nodige motivationele zuurstof. Dankzij de versoepeling herwint de bevolking een deel van haar verloren vrijheid. Zij die opnieuw gaan uitwerken komen in contact met een breder sociaal netwerk, wat ervoor zorgt dat de batterijen opnieuw kunnen worden opgeladen. Dankzij deze hernieuwde energie kan de bevolking zich blijven inspannen. Het is immers verleidelijk om, na de vele weken van volgehouden inspanning, de regels even aan de laars te lappen.
Voorbij een ‘moet’-iverende oproep tot volharding
Het valt te hopen dat de overheid verder kan gaan op het positieve elan van de afgelopen dagen. Omdat de perceptie van motiverende communicatie echter nog steeds lager ligt dan de perceptie van demotiverende communicatie (zie figuur 3) is er nog groeimarge. De communicatie vanuit de Nationale Veiligheidsraad morgen is opnieuw een motivationeel scharniermoment. Uit onze motivatiebarometer blijkt dat in de nasleep van de persconferenties van 15 en 24 april de vrijwillige motivatie telkens significant daalde, met 11.4% na 15 april en 5.4% na 24 april (zie figuur 1). Hoewel de overheid tijdens die persconferenties de bevolking terecht opriep om vol te houden, is er meer nodig. Een holle oproep tot volharding ‘moet’-iveert enkel, maar motiveert niet noodzakelijk. Motiveren betekent dat de overheid op zo’n manier communiceert dat de bevolking het de moeite vindt om op eigen initiatief vol te houden. Om de overheid te ondersteunen in haar motiverende communicatie geven we in tabel 1 een overzicht van 8 communicatieadviezen.
Reboundeffect
Het volgen van maatregelen vergt veel zelfbeheersing van de bevolking. We moeten onszelf bedwingen en aan de verleiding van verboden vruchten (vb. contact met familie) weerstaan. Omdat de bevolking in het rood gaat vreet dit energie. Eén risico bij het afbouwen van de maatregelen is dat er een reboundeffect optreedt. Omdat het volgen van maatregelen veel energie vergt, dreigt de zelfbeheersing bij sommigen in elkaar te stuiken bij een versoepeling van de maatregelen. De slinger slaat dan helemaal naar de andere kant, een fenomeen dat in de psychologie gekend is onder de noemer psychologische reactantie. Als sociaal contact is toegelaten, dan gaan we bijvoorbeeld uit de bol, waarbij we erg nonchalant omspringen met de maatregelen. Het risico op een dergelijk rebound-effect is groter als de zelfbeheersing meer ge-moet-iveerd is. Denk aan huishoudelijke of administratieve taken die je tegen je zin doet, omdat het moet. Je gezinsleden ’s avonds zijn wel vaker de dupe van de last die je overdag moest torsen. Vrijwillige motivatie vergt veel minder energie. Als de bevolking uit volle overtuiging de maatregelen volgt, dan houden ze dit langer vol. Dan wordt een tijdelijke gedragsverandering een gewoonte.
De geest van de maatregelen
Niet enkel de overheid kan haar motiverende taak ter harte nemen, elke burger kan zich ook kritisch de vraag stellen waarom hij of zij inspant voor het volgen van de maatregelen. Door de meerwaarde voor het volgen van maatregelen voor zichzelf helder te krijgen worden de maatregelen dieper verankerd. Ze worden een onderdeel van onze nieuwe levensstijl. Burgers kunnen hierbij geen perfect motivationeel parcours verwachten van de overheid. Bij het versoepelen van de maatregelen zullen bepaalde bevolkingsgroepen zich ongetwijfeld achtergesteld voelen. De regels zullen ook niet waterdicht zijn, want we zullen vaker met onvoorziene omstandigheden geconfronteerd worden. Goodwill van de bevolking is dan op zijn plaats. Veeleer dan de maatregelen enkel naar de letter van de wet te interpreteren, is het de kunst om dan de geest van de maatregelen te zien. Dit kan je doen door de noodzaak van de maatregelen voor jezelf scherp te krijgen. De bedenking dat het volgen van de maatregelen een daad van solidariteit is, is hierbij behulpzaam. Je beschermt niet enkel je eigen gezondheid maar ook die van je naasten en andere burgers. Deze altruïstische bekommernis vormt een tegengif tegen eigenbelang om de maatregelen te volgen. Als dit eigenbelang primeert, dan wordt de afvalligheid van de maatregelen een nieuw virus. Gedemotiveerde medeburgers besmetten elkaar. Een koppel dat bij een doe-het-zelf-zaak apart aanschuift om toch samen te kunnen winkelen werkt kopieergedrag in de hand. Maar dat geldt natuurlijk ook omgekeerd: ook vrijwillige motivatie is besmettelijk. Elke burger kan dan ook het verschil maken door zich verstandig en met volle overtuiging achter de maatregelen te scharen, en zo anderen te inspireren.
Maarten Vansteenkiste, Bart Soenens, Joachim Waterschoot, Sofie Morbée en Branko Vermote, de sectie ontwikkelingspsychologie aan de UGentoei
Contact cartoon:
- E-mail: mathias.waterschoot@hotmail.com
- Web: https://www.facebook.com/MathiasIllustrations
Rapport 5: de vermoeidheid slaat toe
De vermoeidheid tijdens de volksmarathon slaat toe: Evoluties in motivatie, mentale gezondheid en (de)motiverende overheidscommunicatie
De Nationale Veiligheidsraad stelde vorige vrijdagavond een reeks versoepelingsmaatregelen voor. Deze geven de bevolking perspectief, al is de invoering ervan voorwaardelijk en moesten er harde keuzes gemaakt worden. Onze sociale contacten staan noodgedwongen nog langere tijd op een laag pitje. Meer dan ooit komt het eropaan om vol te houden tijdens deze ‘volksmarathon’, waarbij het cruciaal is dat de overheid de bevolking motiveert, inspireert, en verbindt. Zonder voldoende en kwaliteitsvolle motivatie begint de bevolking de maatregelen aan haar laars te lappen. Zonder een verbindend verhaal dreigt het welzijn van de bevolking achteruit te gaan. Maar de motivatiebarometer die sinds 19 maart aan de UGent dagelijks de motivatie en het welbevinden van burgers in kaart brengt, toont aan dat de vermoeidheid toeslaat. In een eerste deel geven we een overzicht van deze resultaten, terwijl we in een tweede deel dieper ingaan op de (de)motiverende communicatiestijl van de overheid.
Volksmarathon
De zevende week van deze volksmarathon is begonnen. Net zoals de langdurige inspanning voor gewone marathonlopers slopend is, zo ook de gezamenlijke inspanning van de bevolking tijdens deze collectieve marathon. Het einddoel is duidelijk: de coronacrisis bezweren. De grilligheid van het virus zorgt er echter voordat de timing ervan onvoorspelbaar is. Ook gewone marathonlopers schatten niet steeds goed in wanneer ze de finish zullen bereiken. Anders dan bij een gewone marathon, is het parcours van deze volksmarathon onontgonnen terrein en is het zelfs onduidelijk waar de eindmeet ligt. Maar de overheid en wetenschappers kunnen in de rol van sportcoach de bevolking richting de eindmeet gidsen via een stimulerende en wervende communicatie. Meer dan ooit is er nood aan motiverend leiderschap want de impact van deze volksmarathon is veel groter dan van een gewone marathon. Niet enkel voor de fysieke gezondheid, maar ook op mentaal, sociaal en economisch vlak zijn de gevolgen ongezien.
DEEL I - Resultaten uit de motivatiebarometer
Motivatietrends: Hoe gemotiveerd blijven we?
Dat de ingrijpende en langdurige lockdownmaatregelen beginnen te wegen op de bevolking is begrijpelijk. Sommigen hebben de man met de hamer al ontmoet, anderen vrezen hem. Dit is ook merkbaar in de evolutie van het motivationeel draagvlak voor de maatregelen. Sinds 19 maart namen 23 845 deelnemers deel aan de ‘Hoe stel jij het in uw kot’-studie aan de UGent. Twee types motivatie worden dagelijks gemeten: of deelnemers de maatregelen willen volgen omdat ze er pal achter staan (vrijwillige motivatie) of de maatregelen moeten volgen, bijvoorbeeld om kritiek of een boete te vermijden (‘moet’-ivatie). Het in kaart brengen van de verschuiving in de vrijwillige motivatie (figuur 1) en ‘moet’-ivatie (figuur 2) is belangrijk omdat deze voorspelt of de bevolking zich blijvend aan de maatregelen houdt, dan wel nonchalance begint te vertonen. De evolutie van beide types motivatie is bijzonder interessant. In de figuren worden significante gebeurtenissen vermeld, zoals de communicatie vanuit het crisiscentrum en de veiligheidsraden op 15 april en 24 april. Drie bevindingen springen in het oog.
Ten eerste brokkelt het motivationeel draagvlak geleidelijk af (de volle lijn in figuur 1). Uitgedrukt in procenten (die niet in de grafiek staan) stond in het begin van de lockdown (19-22 maart) nog 80.7 procent van de deelnemers pal achter de maatregelen. In de afgelopen drie dagen (25-27 april) bedroeg dit 55.4 procent. De daling in vrijwilige motivatie verloopt vrij geleidelijk, met enkele opvallende versnellingen in de afname. Zo blijkt er een sterkere daling te zijn bij het begin van de paasvakantie en in de nasleep van beide veiligheidsraden van 15 april en 24 april (zie sterren in de figuur). Tegelijkertijd was er een stijging na 7 april, de dag waarop het crisiscentrum bepaalde maatregelen verfijnde, zoals de mogelijkheid voor ouderen om op een parkbank uit te rusten.
Ten tweede vertoont de ‘moet’-ivatie een meer schommelend patroon (de volle lijn in figuur 2), waarbij deze op elk moment lager ligt dan de vrijwillige motivatie. Dat is uitstekend nieuws want vrijwillige motivatie is een sterkere voorspeller van het effectief opvolgen van de maatregelen. Wat de evolutie in ‘moet’-ivatie betreft, was deze in het begin van de lockdown enigszins verhoogd. De maatregelen waren erg ingrijpend en vormden een sterke inbreuk op onze levensstijl. Na een aanpassingsperiode daalde de ‘moet’-ivatie, terwijl de vrijwillige motivatie hoog bleef. Vanaf begin april nam de ‘moet’-ivatie geleidelijk toe en dit in het bijzonder in het begin van de paasvakantie om vervolgens licht te dalen na 8 april, de dag waarop het crisiscentrum bepaalde maatregelen verfijnde. Deze daling bleek tijdelijk want een steilere stijging volgde na de veiligheidsraad rond de woonzorgcentra.
Ten slotte springen de leeftijdseffecten in het oog (zie ook rapport #1 en rapport #2). Hoewel de motivatietrends parallel lopen in verschillende leeftijdsgroepen zijn ouderen (zie gestreepte lijnen in figuren 1 en 2) vanaf het begin van de lockdown meer overtuigd van de noodzaak en het belang van de maatregelen en voelen ze deze minder aan als een verplichting. Ouderen kunnen zich makkelijker vereenzelvigen met het maatschappelijk belang van de maatregelen. Ze verbinden de maatregelen gemakkelijker met belangrijke waarden zoals solidariteit, en dit motiveert hen om de maatregelen trouw te volgen.
(tip: tik op de figuren om te vergroten)
Onze mentale gezondheid: Hoe stellen we het in ons kot?
De motivatiebarometer brengt ook dagelijks het welbevinden in kaart, net als de voedingsbodem ervan. We beschikken niet enkel over fysieke basisbehoeftes (vb. honger, dorst), maar ook over psychologische basisbehoeftes die je kan onthouden aan de hand van het acroniem ABC: A van autonomie, B van verBondenheid, en C van competentie. Zoals voldoende eten en drinken cruciaal is voor ons fysiek welbevinden, zo is de bevrediging van deze psychologische basisbehoeftes de voedingsbodem voor ons welbevinden en veerkracht. Het zijn de vitamines voor onze groei. Hoe meer deze zijn voldaan, hoe meer we onze batterijen opladen en hoe meer levensgeluk we rapporteren. Hoe meer we ook gemotiveerd blijven om de maatregelen te volgen. Duurzame gedragsverandering vereist energie, die de basisbehoeftes aanleveren. Als deze basisbehoeftes worden gefrustreerd, dan voelen we ons uitgeput en moedeloos.
In de motivatiebarometer peilen we dagelijks naar de mate waarin de behoeftes aan autonomie en verbondenheid zijn voldaan. Als de behoefte aan autonomie is bevredigd, dan ervaren we een gevoel van keuze en vrijheid in ons handelen, denken, en voelen. In het geval van autonomiefrustratie voelen we ons geremd en gekortwiekt. Als de behoefte aan verbondenheid is voldaan, dan hebben we warme, hechte contacten met naasten, voor wie we graag zorgen. In het geval van frustratie voelen we ons eenzaam en geïsoleerd. De evolutie in de bevrediging van de basisbehoeftes autonomie en verbondenheid, depressieve en angstklachten vind je in figuren 3 en 4. We stippen hier drie bevindingen aan.
Ten eerste blijkt dat onze basisbehoeftes meer zijn voldaan dan gefrustreerd. De scores bevinden zich boven de nullijn in de figuur. Als we beide behoeftes onderling vergelijken, dan blijkt dat we significant meer verbondenheid dan autonomie ervaren. Ondanks de maatregelen om contact te vermijden en afstand te houden, vinden we dus digitale alternatieven om deze behoefte te vervullen. Hierbij kunnen de handklapacties ook de verbondenheid met buren versterken. Maar de lockdown legt onze keuzevrijheid natuurlijk in grote mate aan banden, waardoor veel mensen weinig autonomie ervaren.
Ten tweede toont de evolutie in deze basisbehoeftes aan dat de bevrediging ervan afneemt, in het bijzonder in de laatste dagen sinds de laatste veiligheidsraad. De bevrediging van beide behoeftes stagneerde voordien lange tijd, met als uitzondering een lichte daling in het begin van de paasvakantie. Velen hadden misschien vakantieplannen met familie of vrienden die ze noodgedwongen dienden op te bergen. Ondanks de aankondiging van een aantal versoepelingsmaatregelen tijdens de jongste veiligheidsraad blijken deelnemers significant minder autonomie en verbondenheid ervaren te hebben in het afgelopen weekend. De regering bood dan wel enig perspectief op een exit, maar de maatregelen waren voorwaardelijk. Bij de bevolking drong afgelopen weekend ongetwijfeld ook het besef door dat deze coronacrisis en de bijhorende strikte maatregelen nog bijzonder lang kunnen duren. Omdat we niet op korte termijn familie kunnen ontmoeten – terwijl er hier in de gelekte nota wel sprake van was – kreeg onze verbondenheid een onmiddellijke ‘knauw’. Ook onze autonomie leed hieronder: we voelen ons meer gekooid dan ooit.
Ten derde verloopt de evolutie in de angst- en depressieve klachten van de deelnemers parallel. Er is een significante toename merkbaar in de angst- en depressieve klachten sinds afgelopen weekend. De verminderde autonomie- en verbondenheidsbevrediging kan dit verklaren. Wat de evolutie in angst betreft, was er een aanvankelijke piek in het begin van de lockdown, wellicht ingegeven door de onduidelijkheid van de situatie op dat ogenblik. Door duidelijke communicatie over de te volgen maatregelen in het begin van de lockdown nam deze angst af om dan te stabiliseren tot afgelopen weekend. Sinds de laatste veiligheidsraad namen zowel de angst als depressieve klachten significant toe.
(tip: tik op de figuren om te vergroten)
DEEL II - De overheid: Hoe motiverend en inspirerend is haar aanpak?
Motiverend communiceren werkt!
In de dagelijkse interviews met de geschreven en gesproken pers kan de overheid meer of minder motiverend communiceren. Psychologische scharniermomenten zijn de persconferenties na de bijeenkomst van de veiligheidsraad. Dit zijn de momenten bij uitstek om te inspireren en te verbinden. Het is opvallend dat in de nasleep van de twee jongste veiligheidsraden er significante wijzigingen in de motivatie en mentale gezondheid merkbaar zijn. In de dagen na beide veiligheidsraden daalde het motivationeel draagvlak versneld, terwijl in de dagen na de veiligheidsraad rond de exitstrategie ook de behoeftebevrediging afnam en depressieve- en angstklachten toenamen. Dit voorspelt niet veel goeds voor de verschuivingen in motivatie en maatregeltrouwheid op langere termijn. Dit betekent tegelijkertijd dat zorg voor motiverende communicatie op deze psychologische scharniermomenten erg noodzakelijk is.
Als de overheid erin slaagt om motiverend te communiceren, dan kan dit een buffer vormen tegen de afbrokkelende motivatie. De deelnemers uit de eerste week van de motivatiebarometer worden binnen de ‘Hoe stel jij het in uw kot’-studie wekelijks opnieuw bevraagd. Deze opvolging over tijd laat toe om na te gaan of de daling in vrijwillige motivatie kan afgeremd worden indien burgers de communicatie als motiverend ervaren. Dat blijkt het geval! Figuur 6 toont aan dat motiverend communiceren ervoor zorgt dat de vrijwillige motivatie hoger ligt (de blauwe lijn ligt boven de rode lijn). Bovendien zijn burgers die vonden dat de overheid een zinvolle uitleg gaf voor de maatregelen, waardering en begrip toonde voor hun inspanningen en heldere verwachtingen communiceerde, relatief minder vatbaar voor een daling in vrijwillige motivatie (de blauwe lijn daalt minder steil dan de rode lijn). Motiverend communiceren ‘flattens the motivation curve’.
Hoe motiverend wordt de overheid ervaren?
Sinds 23 april wordt binnen de motivatiebarometer ook de (de)motiverende communicatiestijl van de overheid in kaart gebracht. Ondertussen vulden 2742 deelnemers (73.4% vrouwelijk; gemiddelde leeftijd = 52.49 jaar) deze vragenlijst in. Hierbij geldt het leiderschapsmodel in figuur 7 met verschillende motiverende en demotiverende stijlen als inspiratiebron. Als we de motiverende stijl vergelijken met de demotiverende stijl dan blijkt dat, gemiddeld genomen, de bevolking de communicatie iets meer demotiverend dan motiverend vindt. Figuur 8 geeft dit ook weer in een spindiagram. Deze vormt bijna een cirkel, wat er op wijst dat de motiverende en demotiverende stijlen in dezelfde mate voorkomen. Figuur 9 biedt een procentueel overzicht van de mate waarin de verschillende stijlen voorkomen. Het gaat hier om het percentage van de bevolking dat een topscore toekent aan de overheidscommunicatie. Deze resultaten geven aan dat er nog veel ruimte is voor een meer motiverende en stimulerende communicatiestijl van de overheid. De topscores zijn er vooral voor een afwachtende aanpak van de regereing. De bevolking vraagt om motiverende daadkracht. Dit is erg cruciaal want de (de)motiverende stijl van de overheid blijkt een krachtige voorspeller van de vrijwillige motivatie, moet-ivatie en moedeloosheid van de bevolking. In deze downloadbare tabel vind je een overzicht van de verschillende do’s en don’ts in de communicatie, geïllustreerd met concrete voorbeelden.
Tegelijkertijd is het natuurlijk zo dat gedemotiveerde burgers ook vanuit een bepaalde bril naar de overheidscommunicatie kijken. Als je zelf al weerstand voelt tegen het volgen van de maatregelen, dan is de kans groter dat je de communicatie van de overheid, ook al is die goedbedoeld, ervaart als ontoereikend en onvoldoende overtuigend. Elke vraag naar een extra inspanning, zelfs wanneer goed gekaderd, zou wel eens verder verzet en moet-ivatie kunnen oproepen. Gemotiveerde burgers bekijken de zaken vanuit een rooskleurigere bril en ervaren de communicatie als meer motiverend.
Een tijdelijke dip of een neerwaartse trend?
De resultaten van motivatiebarometer tonen aan dat we op een moeilijk moment zitten in de marathon. De kilometers wegen en de eindmeet lijkt plots ver weg. De vraag hoe pijnlijk de volgende kilometers zullen worden, roept angst en onzekerheid op en doet ons twijfelen of we de eindmeet wel halen. Of dit slechts een tijdelijk dip betreft dan wel een neerwaartse trend is niet duidelijk. Wel duidelijk is dat we op een psychologisch scharniermoment zitten in de marathon en dat de bevolking gebaat is bij een motiverende en inspirerende overheid: een overheid die met een duidelijke visie, heldere principes waar iedereen zich kan achter scharen, en een verbindend verhaal haar bevolking de weg wijst.
Contact cartoon:
- E-mail: mathias.waterschoot@hotmail.com
- Web: https://www.facebook.com/MathiasIllustrations
Maarten Vansteenkiste, Bart Soenens, Joachim Waterschoot, Sofie Morbée en Branko Vermote
Rapport 4: een slinkend draagvlak
Het motivationeel draagvlak voor de volksmarathon slinkt: Het leiderschapskompas als leidraad voor motiverende communicatie
(21-04-2020) Marathonlopers bereiden zich grondig voor op een wedstrijd. Niet enkel fysiek, maar ook mentaal: ze beschikken over psychologische strategieën om zich door moeilijke momenten heen te bijten. Ze hebben ook een tactisch plan: ze delen hun wedstrijd goed in op basis van parcourskennis en de tegenstand. De gehele bevolking loopt nu reeds meer dan 5 weken een collectieve marathon. Ze was niet voorbereid op deze uitzonderlijke gebeurtenis: geen fysieke training, geen mentale ondersteuning voor de race, geen tactisch plan hoe we kunnen volhouden tot de finish. Terwijl een marathonloper er alleen voor staat en zichzelf dient te motiveren, kunnen wetenschappers en politici het voortouw nemen in het motiveren en aansturen van de bevolking. Dat is een voordeel. Motiverend leiderschap is vandaag meer dan ooit nodig, want het motivationeel draagvlak bij de bevolking slinkt de laatste tien dagen snel. Dit tonen de resultaten uit de ‘Hoe stel jij het in uw kot’-studie aan de UGent aan. Om de motivationele intuïtie van wetenschappers en politici aan te scherpen, stelden we een checklist samen met 18 aanbevelingen voor motiverende communicatie.
Motiverend leiderschap is vandaag meer dan ooit nodig, want het motivationeel draagvlak bij de bevolking slinkt de laatste tien dagen snel
Overtuiging daalt zienderogen
Sinds 19 maart, het begin van de lockdown, wordt de motivatie van de bevolking om zich aan de maatregelen te houden dagelijks gemeten. In totaal vulden 18476 deelnemers (74% vrouwen) een online enquête in, waarbij hun motivatie, veerkracht, en welbevinden wordt gemeten. De resultaten van deze motivatiebarometer zijn belangrijk omdat de motivatie van de bevolking het draagvlak voor de lockdown maatregelen weerspiegelt en aangeeft in welke mate de bevolking bereid blijft om de maatregelen te volgen. Meer motivatie is hierbij niet per definitie een betere zaak. Er zijn verschillende types motivatie. Het is vooral cruciaal dat de bevolking vol overtuigd blijft van de noodzaak van de maatregelen opdat ze zich op eigen initiatief aan de maatregelen zou houden. Veelvuldig onderzoek in de motivatiepsychologie toont aan dat deze vrijwillige motivatie een veel sterkere voorspeller is van het nauwgezet volgen van de maatregelen dan ‘moet’-ivatie1. Dit is het type motivatie waarbij de bevolking zich verplicht voelt om zich aan de maatregelen te volgen. Op deze manier vermijd je een boete, kritiek of misprijzen van anderen. Ook in de lopende studie zorgt de aanwezigheid van vrijwillige motivatie bij de bevolking ervoor dat men zich meer aan de maatregelen houdt. ‘Moet’-ivatie doet dat niet en gaat zelfs gepaard met verzet.
Gedurende bijna 5 weken werden deze beide types motivatie gemeten. De resultaten van de verschuiving in beide types motivatie staan weergegeven in figuur 1a en 1b. In de eerste week stond 81% van de bevolking pal achter de maatregelen. Hoewel dit in de derde week licht daalde tot 76% (zie rapport 2), vereenzelvigde nog steeds driekwart van de bevolking zich met de maatregelen. In de afgelopen 10 dagen is dit draagvlak echter snel verkruimeld tot 63% (zie zwarte lijn). Geen enkele leeftijdsgroep blijkt immuun voor deze afname. Vooral bij de jongvolwassenen staat het motivationeel draagvlak op een laag pitje want het zakt voor het eerst onder de 50%. Tegelijkertijd is er een lichte toename merkbaar in het percentage burgers dat hoog scoort op ‘moet’-ivatie.
Hoewel de ‘moet’-itvatie nog niet de overhand neemt op de vrijwillige motivatie zijn deze cijfers toch zorgwekkend. Ze zijn een voorbode van een toenemende afvalligheid bij de bevolking. In onze cijfers is dit vooralsnog maar beperkt zichtbaar: het percentage deelnemers dat beweert zich consequent aan de maatregelen te houden daalt licht. Maar het groot aantal politie-interventies wijst erop dat we nonchalanter worden. Een online vragenlijst is gewillig voor sociaal wenselijk antwoordgedrag. Oudere generaties zijn het meest gewetensvol in het volgen van de maatregelen, precies omdat ze een grotere mate van vrijwillige motivatie vertonen.
Motiverend leiderschap
De vraag rijst hoe we iedereen bij de les kunnen houden. Omdat ordehandhavers onmogelijk als een big brother boven de bevolking kunnen cirkelen om ieders gedrag te monitoren, is het erg cruciaal om te blijven investeren in de vrijwillige motivatie van de bevolking. Hiertoe is motiverend leiderschap van politici en wetenschappers vereist. De manier waarop de overheid en politici communiceren, bepaalt in sterke mate of de bevolking het de moeite vindt om zich te blijven inspannen dan wel de regels aan haar laars begint te lappen. Het leiderschapskompas in figuur 2 geeft hiertoe directe aanwijzingen. 
Motiveren is in deze situatie geen vanzelfsprekendheid. Het is een delicate evenwichtsoefening omdat de maatregelen in de persoonlijke levenssfeer van de bevolking ingrijpen en omdat de lockdownperiode nu reeds lang bezig is. Het is dan ook de kunst om de maatregelen – wat in de figuur onder structuur valt (rechts) – op zo’n manier te communiceren dat de bevolking er begrip voor blijft opbrengen en zich er vrijwillig naar schikt. Hiertoe is een autonomieondersteunende communicatiestijl cruciaal (rechtsboven). Wanneer burgers in toenemende mate de maatregelen overtreden, bestaat het risico dat beleidsmakers en ordehandhavers op een meer dwingende en controlerende manier beginnen te communiceren (linksonder). Door de druk op te voeren hopen ze dan iedereen snel terug in het gareel te krijgen. In realiteit gooit druk vaak olie op het vuur en dan zijn we nog verder van huis.
Tabel 1 bevat een uitgebreide communicatiechecklist met 18 aanbevelingen. Voor elke zone uit het leiderschapskompas worden communicatierichtlijnen gegeven waarbij concrete voorbeelden vermeld staan in de derde kolom. De verschillende overkoepelende stijlen in figuur 2 (autonomieondersteuning, structuur, controle, chaos) worden telkens in twee zones opgesplitst. De cirkel in figuur 2 fungeert hierbij echt als een kompas: er is een wenselijke richting, zijnde de combinatie van structuur én autonomieondersteuning. De kleuren in de tabel verwijzen groene communicatierichtlijnen naar wenselijke communicatiestrategieën omwille van hun motiverend effect, terwijl rode communicatierichtlijnen verwijzen naar onwenselijke communicatiestrategieën omwille van hun louter ‘moet’-iverend of zelfs demotiverend effect.
In de laatste dagen van de lopende studie werd aan de deelnemers (N = 1124) gevraagd wat ze vinden van de communicatie van de overheid. Het percentage deelnemers dat vindt dat de overheid de vermelde communicatiestrategie in sterke mate hanteert, staat in de rechterkolom en wordt afgebeeld in Figuur 3. Globaal wijzen de bevindingen erop dat de meeste burgers de communicatie van de overheid als eerder motiverend ervaren. De scores voor motiverende communicatie liggen echter niet veel hoger dan die voor demotiverende communicatie, en er zijn bovendien veel verschillen tussen mensen. Er is dus wel enige marge voor verbetering op het vlak van communicatie.
Voor het model in figuur 2 werd in verschillende levensdomeinen, zoals onderwijs, sport en werk 2, 3 ,4 , empirisch bewijs gevonden. Leerlingen, atleten en werknemers zijn allen gebaat met leraren, sportcoaches en leidinggevenden die én structuur en houvast bieden én dit op een participatieve en afstemmende wijze. De resultaten uit deze lopende studie wijzen op een zelfde patroon bij de bevolking.
De manier waarop de overheid en politici communiceren, bepaalt in sterke mate of de bevolking het de moeite vindt om zich te blijven inspannen dan wel de regels aan haar laars begint te lappen.
Motivationele intuïtie aanscherpen
Communicatie wordt in de komende weken één van de sleutels om de bevolking succesvol door deze crisis te loodsen. Hoewel wetenschappers en politici vandaag hun uiterste best doen om motiverend te communiceren, laten ze zich hierbij – logischerwijze - leiden door hun motivationele intuïtie. Vanuit de motivatiepsychologie kan deze intuïtie aangescherpt worden. Om wetenschappers en politici hierbij te helpen, stelden we dan ook deze checklist samen. We moedigen iedereen vandaag dan ook expliciet aan om deze communicatiestrategieën ter harte te nemen. Wetenschappers en politici kunnen deze doorlopen vooraleer ze de bevolking toespreken of de vragen van journalisten beantwoorden. Deze checklist kan ook het exit-comité helpen om goed doordachte keuzes te maken en deze motiverend te communiceren.
Tabel 1 - Do’s en don’ts van motiverende en demotiverende communicatie
|
Zone |
Checklist |
Toelichting en voorbeeld |
% |
|
Participatief |
P1. Toets je het draagvlak voor een maatregel goed af? |
Maatregelen zullen pas nageleefd worden indien men er achter staat. De mogelijkheid om ouderen te bezoeken in woonzorgcentra werd bijvoorbeeld onvoldoende doorgesproken met de sector, waardoor de maatregel moest teruggedraaid worden.
|
53.6% |
|
P2. Pik je signalen uit diverse sectoren op en beluister je deze? |
Verschillende sectoren (cfr. tuincentra, tennisfederatie) dringen op een versoepeling aan en bedenken zelf creatieve oplossingen waarbij ze de maatregelen in acht nemen. Hun stem beluisteren is cruciaal.
|
/ |
|
|
Afstemmend |
A1. Voorzie je een zinvolle en logische uitleg voor het invoeren, behouden of (gedeeltelijk) versoepelen van een maatregel? |
Hoe meer de bevolking begrijpt waarom een maatregel moet ingevoerd worden (cfr. discussie over de bankjes) of behouden blijven, hoe groter de bereidheid om zich er naar te schikken (cfr. speech van Angelina Merkel). Onderschat de bevolking hierbij niet. Als er een versoepeling komt aan verschillende snelheden, is een logische uitleg voor zij die in het keurslijf blijven broodnodig. |
41.2% |
|
A2. Toon je begrip voor de inspanningen van de bevolking? |
Probeer erkentelijk te zijn voor de last die de bevolking vandaag torst. Erken dat er veel van de mensen gevraagd wordt en dat het zware tijden zijn. Door expliciet je dankbaarheid te tonen voor de inspanningen, stel je je empatisch op. Zo voelt de bevolking zich meer begrepen en blijft ze meer bereid om de gevraagde inspanningen op te brengen.
|
47.2% |
|
|
A3. Werk je verbindend door te wijzen op solidariteit en het collectief belang? |
Het helpen van anderen, iets doen voor de samenleving, het zorg dragen voor elkaar, het zijn belangrijke waarden waar vrijwel iedereen belang aan hecht. Benadruk dat het volgen van de maatregelen een daad van altruïsme is. |
/ |
|
|
A4. Maak je gebruik van herkenbare beeldspraak? |
Een beeld zegt veel meer dan woorden. Als een beeldspraak treffend is, dan voelt de bevolking zich begrepen. Het beeld van de collectieve marathon is herkenbaar, waarbij gelijkenissen en verschillen helpen om de bevolking te informeren. |
/ |
|
|
Begeleidend |
B1. Geef je concrete en heldere richtlijnen? |
Formuleer zeer concrete verwachtingen bij het invoeren van nieuwe maatregelen of het formuleren van aanbevelingen. Hoe helderder geformuleerd (bijv. via stappenplan), hoe groter de kans dat de bevolking zich eraan houdt. Als er over de modaliteiten nog geen duidelijkheid is, wacht dan met communiceren (cfr. mondmaskers) . |
28.6% |
|
B2. Bekrachtig je de inspanning van de bevolking? |
Positieve feedback werkt motiverend. Het vertrouwen bij de bevolking groeit dat we samen deze crisis aankunnen. Leg hierbij een direct verband tussen de inspanningen van de bevolking en concrete resultaten en visualiseer dit. Net zoals gezond eten en bewegen enkel tot gewichtsbehoud leidt, kan het lijken alsof onze huidige inspanningen geen zichtbaar resultaat opleveren. |
/ |
|
|
B3. Voorzie je tussenstappen?
|
Elke marathonloper formuleert specifieke tussendoelen en motiveert zich om naar een volgend tussendoel te werken. Dit geeft moed want een tussendoel is haalbaar. Als de bevolking een tussendoel behaalt, dan geeft dit een motivationele boost. Het geloof om de lockdownmarathon uit te lopen, groeit. Een tussendoel is een specifieke, cruciale indicator van progressie, zoals het aantal ziekenhuisopnames. |
/ |
|
|
Verhelderend |
V1. Communiceer je op vaste tijdstippen? |
De bevolking wordt ongeduldig. De onzekerheid over het al of niet versoepelen van de maatregelen weegt. Door een vast, wekelijks communicatiemoment te voorzien over de aanpak van de lockdownmaatregelen krijgt de bevolking een strohalm om zich aan vast te klampen. Zo stellen journalisten niet langer dagelijks de vraag of en wanneer de lockdownmaatregelen versoepeld worden. |
/ |
|
V2. Wijs je op de gevolgen van het (niet) naleven van de maatregelen? |
Het is cruciaal om de bevolking te informeren over de gevolgen van het naleven én niet naleven van de maatregelen. Hierbij voorzie je best duiding (cfr. afstemmende zone) zodat er inzicht groeit bij de bevolking. Je zorgt hierbij voor transparantie en communiceert eerlijk. Een goed voorbeeld zijn grafieken die weergeven hoe de ziekenhuisopnames zouden evolueren indien de maatregelen volledig losgelaten worden. |
81.5% |
|
|
V3. Communiceer je eensgezind?
|
Eendracht maakt macht. Door als overheid eensgezind te communiceren en aan een zelfde zeel te trekken, kan de bevolking zich hier aan spiegelen. Een gebrek aan eensgezindheid zorgt voor verwarring (cfr. maatregel rond woonzorgcentra) |
17.8% |
|
|
Eisend |
E1. Zet je te veel druk op de bevolking? |
De huidige maatregelen vergen een grote inspanning van de bevolking, zeker van alleenstaanden en jongere doelgroepen. Probeer redelijk te zijn in de eisen die je blijft stellen. Als de bevolking ge-moet-iveerd raakt, dan gaat ze in weerstand en is de kans klein dat ze dit volhoudt. |
/ |
|
E2. Communiceer je op een dwingende wijze? |
Probeer te letten op je taalgebruik. Woorden zoals ‘moeten’, ‘horen’ of ‘verplichten’ roepen moet-ivatie op (vb. ‘jullie moeten blijven volhouden’). Vervang deze door meer uitnodigend maar niet-vrijblijvend taalgebruik, zoals ‘vragen’ of ‘willen’ (vb. ‘we vragen aan iedereen om vol te houden’). |
13.8% |
|
|
Dominerend |
D1. Speel je in op angst bij de bevolking?
|
Angst is geen goede raadgever. Een doembeeld schetsen en angst induceren kan aanzetten tot kortstondige actie, maar gaat gepaard met collateral damage. De bevolking wordt meer onzeker en is meer vatbaar voor angst- en depressieve klachten. Een boodschap van hoop werkt veel meer stimulerend. |
48.5% |
|
D2. Praat je de bevolking een schuldgevoel aan?
|
De bevolking stimuleren betekent niet dat we ze op een schuldbeladen wijze moeten responsabiliseren. Als je de bevolking een schuldgevoel aanpraat, dan kan dit tijdelijk werken maar het vormt geen duurzame oplossing. Verantwoordelijkheids- en burgerzin groeien best spontaan omdat je op een motiverende wijze communiceert in plaats van direct burgers wijst op hun plichten. |
35.1% |
|
|
Opgevend |
O1. Zend je zelf negatieve signalen uit?
|
Hoe lastig ook, het is cruciaal dat wetenschappers en de overheid het goede voorbeeld blijven geven. Elk signaal van wanhoop heeft een besmettend effect op de bevolking. Tegelijkertijd betekent dit niet dat we de bevolking blaasjes hoeven wijs te maken. Dit wordt toch doorprikt. |
/ |
|
Afwachtend |
A1. Kijk je de kat uit de boom of communiceer je proactief?
|
Een marathonloper weet dat de finish op 42km ligt. Hoewel het koffiedik kijken is hoe lang deze coronacrisis zal duren en je zelf ook de situatie wil afwachten, kan deze afwachtende houding ergernis en onzekerheid uitlokken. Er kan vermoedelijk enig perspectief worden geboden, bijvoorbeeld door prioriteiten in het versoepelen van de maatregelen naar voren te schuiven of door te communiceren over de fasering in de bredere strategie. Zo krijgen verschillende bevolkingsgroepen een beter zicht op wanneer zij ‘aan de beurt zijn’ en de volgende stappen. |
/ |
Maarten Vansteenkiste, Bart Soenens, Joachim Waterschoot, Sofie Morbée en Branko Vermote, de sectie ontwikkelingspsychologie aan de UGent
Referenties
(1) Vansteenkiste, M., & Soenens, B. (2015). Vitamines voor groei: Ontwikkeling voeden vanuit de Zelf-Determinatie Theorie. Acco, Gent, België.
(2) Aelterman, N.*, Vansteenkiste, M.*, Haerens, L., Soenens, B., Fontaine, J., & Reeve, J. (2019). Towards an integrative and fine-grained insight in motivating and demotivating teaching styles: The merits of a circumplex approach. (* equal contributions). Journal of Educational Psychology, 111, 497-521.
(3) Vermote, B., Aelterman, N., Beyers, W., Aper, L., Buysschaert, F., & Vansteenkiste, M. (2020). The role of teachers’ motivation and mindsets in predicting a (de)motivating teaching style in higher education: A circumplex approach. Motivation and Emotion, in press.
(4) Delrue, J., Reynders, B., Vande Broek, G., Aelterman, N., De Backer, M., Decroos, S., De Muynck, G-J., Fontaine, J., Fransen, K. van Puyenbroeck,S., & Vansteenkiste, M. (2019). Towards a fine-grained and integrative insight in motivating and demotivating coaching Behavior: A circumplex approach. Psychology of Sport and Exercise,40, 110-126.
Impetus Academy – www.impetus.academy – Spin-off van Universiteit Gent
Rapport 3: psychologische vitamines
Psychologische vitamines in tijden van coronavermoeidheid
(14-04-2020) De coronamaatregelen beginnen hun psychische tol te eisen. Er treedt een coronavermoeidheid op, waarbij sommigen beginnen te hunkeren naar hun oude, normale leven. Hoewel we door de overheid en wetenschappers worden opgeroepen om vol te houden, vergt volharden meer en meer energie. Sommigen verliezen al eens hun zelfbeheersing en springen nonchalanter met de maatregelen om. De vraag is dan ook hoe we onze eigen energietank kunnen vullen. Op basis van de lopende coronastudie ‘Hoe stel jij het in uw kot?’ blijkt dat investeren in je eigen psychologische behoeftes aan autonomie, verbondenheid en competentie onze veerkracht verhoogt en ons wapent tegen coronavermoeidheid.
Fysieke en psychologische basisbehoeftes
In het begin van de lockdown periode ging een deel van de bevolking er vanuit dat er onvoldoende levensmiddelen zouden voorradig zijn. Voldoende eten en drinken zijn fysieke basisbehoeften. De bedreiging van deze fysieke basisbehoeften, die noodzakelijk zijn om te overleven, zorgde voor hamstergedrag. Maar behalve over fysieke basisbehoeftes beschikken we volgens psychologen ook over een beperkt aantal psychologische basisbehoeftes: de behoeftes aan autonomie, verbondenheid en competentie. De bevrediging ervan zorgt ervoor dat we ons energiek voelen en veerkrachtig omgaan met tegenslagen. In het geval van frustratie van deze behoeftes worden we onzeker, somber of angstig en boet onze slaapkwaliteit er bij in. Omwille van hun cruciale rol in onze mentale gezondheid fungeren deze behoeftes als psychologische vitamines: essentiële voedingsstoffen voor onze mentale gezondheid.
Drie psychologische vitamines zijn van belang. Ten eerste is er autonomie. Als aan deze behoefte is voldaan, dan kunnen we onszelf zijn. We ervaren keuze in ons handelen, denken en voelen. Als deze behoefte is gefrustreerd, dan voelen we ons gekortwiekt en onder druk gezet. Ten tweede is er verbondenheid. Bij bevrediging van deze behoefte ervaren we een warme en hechte band met anderen. Er wordt voor ons gezorgd en wij kunnen zorg dragen voor anderen. In het geval van frustratie voelen we ons eenzaam en geïsoleerd. Ten derde is er de behoefte aan competentie, de nood om ons bekwaam te voelen. We ontplooien onze vaardigheden en bereiken gewenste doelen. In het geval van frustratie hebben we het gevoel te falen. Deze drie behoeftes kan je gemakkelijk onthouden met het acronym ABC, waarbij de A staat voor Autonomie, de B voor verBondenheid en de C voor Competentie.
Ons ABC in coronatijden
De bevrediging van ons ABC staat in deze coronaperiode onder druk. De maatregelen beperken onze bewegingsvrijheid en verhinderen dat we de keuzes kunnen maken die we zouden willen. De fysieke afstandsregel verplicht ons om te zoeken naar digitale alternatieven om de nood aan verbondenheid voldaan te krijgen. Maar een digitale knuffel is niet hetzelfde als een fysieke knuffel. Door de economische werkloosheid kunnen sommigen hun vaardigheden op het werk niet langer inzetten. Door de oplopende spanning met kinderen voelen sommige ouders zich onzeker over hun opvoedingsvaardigheden.
Sinds 19 maart werd de bevrediging van onze basisbehoeftes dagelijks in kaart gebracht. In totaal gaven 15 281 personen met een gemiddelde leeftijd van 49 jaar aan in welke mate ze zich autonoom, verbonden en competent voelen. In figuur 1 vind je een overzicht van de mate waarin deze drie behoeftes voldaan (een hogere, positieve score) dan wel gefrustreerd zijn (een lagere, negatieve score). Zo blijkt verbondenheid, ondanks de opgelegde fysieke afstandname, de meeste voldane behoefte van het trio. Blijkbaar slagen we er in om op andere manieren een bevredigend contact te onderhouden met familie en vrienden. Alleenstaanden ervaren gemiddeld wel minder warmte en verbondenheid. Ook met onze competentiebehoefte zit het relatief goed. We voelen ons bekwaam, misschien omdat we nieuwe (vb. technologische) vaardigheden ontwikkelen of van oude vaardigheden opnieuw gebruik maken (vb. tuinieren na de winterperiode). De minste voldane ABC-behoefte is autonomie. Vooral jongvolwassenen (18 tot 35 jaar oud) vinden dat de ingrijpende maatregelen hen beroven van hun vrijheid. In een poging deze gefrustreerde autonomie te herwinnen, gaat een deel van de bevolking in verzet en lappen ze een deel van de maatregelen aan hun laars. De vrijwillige motivatie om de maatregelen te volgen gaat licht achteruit (zie rapport 2). Het draagvlak begint te verkruimelen, vooral dan bij de jongvolwassenen.
Toch zijn er grote verschillen tussen mensen, die voorspellend zijn voor hun mentale gezondheid. Personen die in deze lockdownperiode meer ABC-vitamines ervaren, plukken hier duidelijk de vruchten van. Ze zijn meer gemotiveerd om de maatregelen te volgen, ze rapporteren meer vitaliteit en levenstevredenheid, betere slaapkwaliteit en minder depressieve klachten. Deze gunstige effecten doen zich voor bij man én vrouw, jong én oud, alleenstaanden én samenwonenden. De effecten blijven ook overeind als andere belangrijke voorspellers van ons welbevinden worden in rekening gebracht, zoals de onzekerheid over de situatie, fysieke gezondheid, tevredenheid met het gezinsinkomen en de hoeveelheid woonoppervlakte, en de mate waarin we fysiek actief zeggen te zijn. ABC-bevrediging is dus een zegen voor onze mentale gezondheid.
Het heft in eigen handen nemen
Voor het vervuld krijgen van dit ABC ben je deels afhankelijk van je omgeving, maar je kan ook zelf het heft meer in handen nemen. Je kan er bewust voor kiezen om activiteiten te doen die tegemoet komen aan het ABC. Er bestaan grote verschillen tussen mensen in de mate waarin ze dit doen tijdens deze crisis. Uit de resultaten van de lopende studie blijkt alvast dat het voorzien in de eigen psychologische basisbehoeftes een anti-gif vormt tegen onzekerheid en somberheid. Door actief activiteiten op te zoeken en uit te voeren die inspelen op ons ABC voorzien mensen in hun eigen energiereservoirs. Deelnemers die over tijd werden gevolgd (N = 827) gaven in de ene week aan in welke mate ze actief en bewust ...
- … op zoek gaan naar activiteiten die ze echt willen doen (autonomie)
- … op zoek gaan naar activiteiten die ze goed kunnen of waar ze iets uit kunnen bijleren (competentie)
- … contact opzoeken met anderen die hen nauw aan het hart liggen (relationele verbondenheid)
Door actief activiteiten op te zoeken en uit te voeren die inspelen op ons ABC voorzien mensen in hun eigen energiereservoirs
Ze noteerden hierbij concrete voorbeelden van ABC-rijke activiteiten die ze van plan waren uit te voeren in de daaropvolgende week. Een selectie van deze vitaminerijke activiteiten staat in Tabel 1.
Tabel 1
Overzicht van opgesomde ABC-rijke activiteiten
|
Autonomie |
Verbondenheid |
Competentie |
|
Boek lezen |
Videobellen met (groot)ouders of (klein)kinderen |
Digitale communicatie-mogelijkheden ontdekken |
|
Mediteren, yoga |
Meer tijd bewust met de kinderen delen |
Nieuwe taal leren
|
|
Fotoalbum maken |
Actief zijn op whatsapp |
Muziek oefenen
|
|
Tuinieren |
E-apertief houden met vrienden |
Schilderen en tekenen
|
|
Naaien |
Brief schrijven |
Bakken, nieuwe recepten uitproberen |
Eén week later bleek dat zij die er in slaagden om de voorgenomen ABC-rijke activiteiten uit te voeren ook meer ABC-bevrediging ervaren. Hierdoor geraakte hun energiereservoir opnieuw aangevuld en konden ze beter omgaan met de uitdagingen van de coronacrisis.
Van woorden naar daden
Maar bij nogal wat mensen bestaat er een kloof tussen hun voornemens en hun daden. Ze nemen zich bepaalde activiteiten voor, die ze niet in daden omzetten. Hun voornemens dragen daardoor niet bij tot het behoud van welzijn. Opdat je voornemen waarheid zou worden, is het daarom goed om haalbare en authentieke ABC-rijke activiteiten na te streven. We geven hierbij een paar concrete tips mee:
Maarten Vansteenkiste, Bart Soenens, Joachim Waterschoot, Sofie Morbée en Branko Vermote, de sectie ontwikkelingspsychologie aan de UGent
Rapport 2: afvlakkende motivatie?
Vlakt onze motivatie voor het volgen van de maatregelen af? Het belang van heldere en logische communicatie
(08-04-2020) Afgelopen weekend ontstond er discussie over de precieze invulling van bepaalde maatregelen, zoals de vraag wie kan uitrusten op een bankje in een park. Omdat verschillende politici en wetenschappers hun mening gaven, zorgde dit voor enige verwarring bij de bevolking. Het is cruciaal dat bij het verfijnen en straks afbouwen van de maatregelen er helder wordt toegelicht wat van de bevolking wordt verwacht en waarom bepaalde inspanningen nodig blijven. Volgens de resultaten van de coronastudie van de Universiteit Gent is dit cruciaal om de bevolking gemotiveerd te houden om de maatregelen trouw na te leven tot op het einde van lockdown.
Motivationele trends
Sinds donderdag 19 maart loopt de ‘Hoe stel je het in uw kot’-studie aan de UGent. Dagelijks wordt gepeild naar de motivatie van de bevolking om zich aan de maatregelen te houden. Tot op 6 april vulden 10643 deelnemers de enquête in. De steekproef bestaat hoofdzakelijk uit vrouwen (76%) en is gemiddeld 46 jaar. Deelnemers geven aan of ze zich kunnen terugvinden in de maatregelen omdat ze deze betekenisvol en noodzakelijk vinden (vrijwillige motivatie) dan wel of ze zich verplicht voelen om deze na te leven, bijvoorbeeld om kritiek van anderen of een boete te vermijden (moetivatie). Het goede nieuws is dat, sinds het begin van de metingen, de vrijwillige motivatie hoger ligt dan de moetivatie (zie figuur 1). Dit geldt voor jong én oud. Dat onze vrijwillige motivatie piekt is cruciaal want dit type motivatie voorspelt de mate waarin we ons in de toekomst aan de maatregelen zullen houden. Zij die druk ervaren, lappen de maatregelen gemakkelijker aan hun laars. Druk roept verzet op.
Toch gaat de vrijwillige motivatie er de laatste dagen licht op achteruit in vergelijking met het begin van de metingen, zowel bij jong als oud (zie figuur 1). De inspanningen beginnen te wegen en voorlopig is er nog geen duidelijk perspectief wanneer de maatregelen worden afgebouwd. Bovendien handelden de afgelopen week niet alle politici en wetenschappers eensgezind. Herinner je bijvoorbeeld de discussie of mondmaskers in het openbaar dragen zinvol en noodzakelijk is. Of de discussie over de vraag wie er nu wel en wie er niet kan uitrusten op een bankje. De resultaten van deze lopende studie geven aan dat een heldere communicatie van de overheid belangrijk is om de bevolking gemotiveerd te houden. Een gebrek aan eensgezindheid knaagt aan het vertrouwen en, op zijn beurt, aan de vrijwillige motivatie van de bevolking.
Toch gaat de vrijwillige motivatie er de laatste dagen licht op achteruit in vergelijking met het begin van de metingen, zowel bij jong als oud
Het risico bestaat dat, wanneer de burgers het minder nauw nemen met bepaalde maatregelen, er bij de overheid een reflex ontstaat om meer autoritair en dwingend op te treden. Recent werd het verbod om naar de kust te reizen al op eerdere harde manier gecommuniceerd, met een toon van ‘Doe gewoon wat we zeggen. We zullen intensief controleren en als je betrapt wordt krijg je een zware boete’. Deze communicatie botste bij nogal wat mensen en andere politici op weerstand. Dit fenomeen zien we ook in de resultaten van ons onderzoek. Wanneer mensen de communicatie als dwingend en betuttelend ervaren, rapporteren ze minder vrijwillige motivatie en zelfs meer neiging tot verzet. Veeleer dan overtreders direct op hun plichten te wijzen is het goed om de last die de maatregelen met zich meebrengen te erkennen. Vanuit wederzijds begrip blijft de vrijwillige motivatie om vol te houden makkelijker gehandhaafd.
Gemotiveerde afbouw maatregelen
Ook het geven van een logische uitleg voor de verfijning en afbouw van maatregelen blijkt uit de studie cruciaal. Als de bevolking overtuigd is van de blijvende noodzaak van (bepaalde) maatregelen, dan blijft de bereidheid om deze te volgen hoog. Specifieke informatie is hierbij wenselijk. Waarom kan je niet op het gras even uitrusten als je afstand houdt? Wat zou het effect zijn indien we de maatregelen nu in een te hoog tempo afbouwen? Het is cruciaal om het draagvlak voor het handhaven en het gefaseerd afbouwen van de maatregelen voortdurend af te toetsen. We kunnen maar beter de vinger aan de motivationele pols houden.
Dit geldt zeker als het tempo van de afbouw van de maatregelen verschilt voor verschillende lagen van de bevolking. Een afbouw met verschillende snelheden voor verschillende bevolkingsgroepen heeft motivationele risico’s. Als aan ouderen bijvoorbeeld gevraagd wordt om bepaalde lockdown maatregelen langer te respecteren, dan is duiding hier cruciaal. Inspelen op de solidariteit, hulpvaardigheid, en verbinding van de bevolking is hierbij een goede motivatiestrategie. Dit zijn waarden die vrijwel iedereen, en in het bijzonder ouderen, belangrijk vindt en die een stevig fundament bieden voor duurzame motivatie. Zonder begrip van de maatregelen dreigen bepaalde bevolkingsgroepen zich geviseerd te voelen. Dit haalt hun vrijwillige motivatie om de maatregelen te volgen onderuit.
Het reboundeffect van verboden vruchten
Eén risico bij het afbouwen van de maatregelen is dat er een rebound effect optreedt. Omdat de huidige maatregelen onze autonomie in sterke mate bedreigen, slaat de slinger bij het terugschroeven van de maatregen helemaal naar de andere kant. We laten ons volledig gaan om onze zolang beknotte vrijheid te herstellen. Denk aan de Chinezen die samen troepen bij het bezoek van een natuurpark of Vlamingen die massaal naar het containerpark gaan. Verboden vruchten oefenen een aantrekkingskracht uit, zeker als ze ons lang worden ontzegd. In de psychologie is dit gekend als het fenomeen psychologische reactantie. Daarom is het misschien goed om de bevolking eerst opnieuw te laten proeven van de minste aantrekkelijke vruchten in de fruitkorf. Als het hek van de dam is, dan zal het bijzonder moeilijk worden om iedereen opnieuw in het gareel te krijgen. Om heropflakkering van het virus te vermijden, is dus blijvende zelfdiscipline nodig. Hier draagt een vrijwillige motivatie op natuurlijke wijze aan bij.
Maarten Vansteenkiste, Bart Soenens, Joachim Waterschoot, Sofie Morbée en Branko Vermote, de sectie ontwikkelingspsychologie aan de UGent
Rapport 1: motiverende communicatie
Sleutels voor een motiverende communicatie over de maatregelen
(30-03-2020) Hoe gaan we om met de coronacrisis? En hoe lang houden we de maatregelen vol? UGent onderzoekt de rol van onze motivatie in het volhouden van de maatregelen.
We worden vandaag geconfronteerd met de coronacrisis, die iedereen in de samenleving voor uitdagingen stelt. De regering nam belangrijke maatregelen om de verspreiding van het virus in te perken. Maar hoe kan de overheid en collega-wetenschappers deze maatregelen op een motiverende wijze blijven communiceren?
De resultaten van een bevraging omtrent de motivatie van de bevolking om de maatregelen te volgen zijn op dit ogenblik bemoedigend. De bevolking is overtuigd van de noodzaak van de maatregelen en engageert zich vrijwillig om deze na te leven. Toch geven virologen en wetenschappers aan dat we nog een lange weg te gaan hebben. Het is maar de vraag hoe lang onze motivatie om de maatregelen te volgen nog op het huidige hoge niveau zal blijven staan. Om de bevolking te motiveren tot duurzame inspanningen formuleren we drie communicatieadviezen.
De sociale afstand bewaren is hier een goed voorbeeld van. De overheid communiceerde duidelijk dat de wenselijke afstand 1,5 meter is. Veel winkeluitbaters plakken deze afstand dan ook op de grond af om burgers te helpen bij het toepassen van deze maatregel. Dergelijke concrete instructies zijn behulpzaam voor de bevolking en voor zij die op het naleven ervan toezien. Er kunnen nog meer concrete richtlijnen gegeven worden voor het wassen van handen (Hoeveel keer? Wanneer?) of het zich beperken tot essentiële verplaatsingen (Mag ik dagelijks winkelen om het hamsteren te vermijden of liever toch slechts twee keer per week?). Als we concreet weten wat nodig is, kunnen we ons gedrag ook aan deze verwachtingen aanpassen.
Dit draagt bij tot een beter begrip en een grotere bereidheid om de maatregelen te volgen. Waarom is het bijvoorbeeld belangrijk om onze handen lang te wassen? Waarom mogen we wel in het park wandelen, maar niet op een bankje blijven zitten? Hoe kan zelfs een minimaal contact met buren voldoende zijn om het virus te verspreiden? Wat zou het effect zijn geweest indien we ons niet aan deze maatregelen houden? Beelden zijn hierbij vaak sprekender dan woorden. Flexibiliteit en voortschrijdend inzicht spelen hierbij een belangrijke rol. Regels die geen draagvlak hebben in de bevolking voelen als een keurslijf aan indien ze toch worden doorgedrukt en zullen minder nageleefd worden. Bij het toelichten van de logical achter regels is het goed om in te spelen op de solidariteit, hulpvaardigheid, en verbinding in de bevolking. Dit zijn waarden die mensen bijna iedereen belangrijk vindt en die een stevig fundament bieden voor motivatie van hoge kwaliteit. Als we dankzij ons gedrag risicogroepen kunnen helpen, dan motiveert dit ons sterker.
Dit geloof in een goede uitkomst motiveert de bevolking om de maatregelen te blijven volhouden. Het optimisme en de vastberadenheid bij de overheid, wetenschappers en verzorgend personeel vandaag is een hart onder de riem voor de bevolking en patiënten. Positieve feedback doet wonderen. De bevolking zal volharden als ze horen dat velen de maatregelen goed opvolgen en deze opvolging ook effectief is om de toename in de curve af te vlakken. Maar ook wij, burgers, kunnen elkaar motiveren. We kunnen elkaar bevestigen als we ons aan de maatregelen houden. Sommigen hebben nog schroom om bijvoorbeeld sociale afstand te bewaren. Een teken van dankbaarheid om dit te doen werkt altijd stimulerend, net als de applausacties voor de zorgverleners die moeilijk en moedig werk verrichten.
Deze crisis brengt talrijke uitdagingen met zich mee. De snelheid waarmee we deze te boven komen zal in grote mate afhangen van onze zelfdiscpline. Motivatie is hiervoor noodzakelijk. Als de overheid, wetenschappers maar ook de burgers onderling op een motiverende wijze met elkaar kunnen omgaan, dan draagt dit bij tot een duurzaam engagement.
Maarten Vansteenkiste, Bart Soenens, Joachim Waterschoot, Sofie Morbée en Branko Vermote, de sectie ontwikkelingspsychologie aan de UGent
Pers
UGent
-
Hoe nauwgezet volgt de Vlaming de coronamaatregelen? En waarom?
-
Communicatieadvies voor de overheid in tijden van corona: "Probeer positief te communiceren"
Media
Contact
Voor al je vragen en informatie kan je terecht bij volgende personen: