Het betreft Falerii Novi gelegen op zo’n 50 kilometer ten noorden van Rome. Nadat de Romeinen in 241 v.Chr. de hoofdstad van de opstandige Falisken hadden verwoest, bouwden ze van de grond af deze nieuwe stad op, volgens principes van hun ‘Latijnse’ koloniesteden maar met respect voor Faliskische gevoeligheden. De stad, gelegen langsheen de Via Amerina en nabij de Tibervallei, kende vervolgens een grote bloei en werd bewoond tot minstens de 7e eeuw na Chr. Tegenwoordig liggen de architecturale overblijfselen, op de erg goed bewaarde stadsmuur na, vrijwel volledig onder landbouwgrond.

Na een korte campagne van boringen en testputten in 2021 werd zo pas de eerste van een reeks systematische opgravingscampagnes afgerond. Het nieuwe  project is bedoeld om cruciale delen van de oude stad aan het licht te brengen en bij te dragen tot de studie van vroeg-Romeins urbanisme en tot de socio-economische historiek van deze urbane nederzetting. Het onderzoek wordt uitgevoerd door een internationaal team waarbij behalve de Universiteit Gent ook de Britse school in Rome en de Universiteiten van Toronto, Harvard en Florence betrokken zijn.

Bijna veertig onderzoekers en studenten uit Italië, het Verenigd Koninkrijk, België, Canada, de Verenigde Staten, Australië en Noorwegen hebben een maand lang gewerkt in en rond drie sectoren van de oude stad: een openbaar marktgebouw, een centraal gelegen domus en een perifere woonsector nabij een wegenknooppunt. De eerste bevindingen bevestigen niet enkel in grote mate de gegevens van de radarprospecties, maar brengen veel meer informatie aan over de chronologische fasering van de gebouwen, de leefomstandigheden en economische activiteiten van de stedelingen, de landschappelijke exploitatie van het ommeland, enz. Voorlopig werden vooral de nog bloeiende activiteiten tijdens de late Oudheid belicht.

Het team van de Gentse vakgroep archeologie, o.l.v. Prof. Frank Vermeulen en met als voornaamste onderzoekers Lieven Verdonck, Devi Taelman, Adeline Hoffelinck, Koen Deforce, Dimitri Van Limbergen, Michele Daballe en Sadi Maréchal, verrichtten tegelijkertijd een reeks aanvullende grondboringen, o.a. voor de opmaak van een gedetailleerd topografisch model in 3D. Tevens voerden ze nieuwe radarprospecties uit in een sector buiten de stadsmuren. Bij deze survey kwam op spectaculaire en zeer gedetailleerde wijze een opvallend uitgestrekte villa suburbana aan het licht, een rijk landhuis vermoedelijk behorend tot één der invloedrijkste families van het oude Falerii Novi. Gepland verder onderzoek zal ook de rol van dit villacomplex voor de Romeinse stadontwikkeling belichten.