Gezondheidszorg in tijden van cholera

Tijdens de huidige coronapandemie zijn parallellen met de Zwarte Dood niet van de lucht, maar we hoeven helemaal niet zo ver in de tijd terug te keren om lessen te leren over de aanpak van epidemieën. In de 19e eeuw werd België geteisterd door zeven opeenvolgende cholera-epidemieën. Die van 1866 was met voorsprong de zwaarste. Toen vielen er 43 400 slachtoffers, wat neerkwam op 9 doden per 1.000 Belgen.

Het coronavirus SARS-CoV-2 is een nieuw virus. Wetenschappers leren elke dag met voortschrijdend inzicht bij over hoe het toeslaat. Maar terwijl we ons nu met de moderne wetenschap wapenen tegen een virus dat we geleidelijk aan beter begrijpen, was de kennis over infectieziekten in de 19e eeuw beperkt. Pas sinds het laatste kwart van de negentiende eeuw weet men dat bacteriën, virussen en parasieten ziekteverwekkers kunnen zijn. Daarvoor waren bestrijdingsmiddelen tegen ziekten niet altijd even doeltreffend. Over cholera dacht men dat het werd veroorzaakt door 'miasmen', stinkende geuren uit verontreinigde waterlopen en opgehoopt straatvuil, en dat die stank gezuiverd kon worden door onder andere chloorkalk.

Niettemin werd tijdens de cholera-epidemie een brede waaier aan maatregelen getroffen, waaronder de verbetering van de hygiëne van de buurtwegen, waterlopen, waterputten, openbare gebouwen en werkplaatsen. Speciale aandacht ging naar de arme wijken, waar de meeste slachtoffers vielen, en naar de scholen.Klaslokalen dienden elke avond gereinigd te worden. Lokale besturen hielden naam- en adreslijsten bij van alle cholerapatiënten op hun grondgebied. Ook de bevolking kreeg maatregelen opgelegd, zoals het proper houden van hun woning, dagelijks alle kamers verluchten, bepaalde groenten en dranken vermijden, bij ziekte een geneesheer raadplegen en vooral niet te panikeren. Er werden gezondheidscommissies opgericht die de gemeentebesturen en bevolking moesten helpen en die nagingen of de instructies goed werden nageleefd. Ook de politie voerde controles uit.

De les die we hieruit kunnen trekken, is dat misschien niet alle maatregelen even doeltreffend waren, maar dat het pakket van maatregelen dat uiteindelijk wel was, net omdat het allesomvattend was.