Expo ‘Pieter Pourbus, Master of Maps’ brengt 16e eeuws kustlandschap opnieuw tot leven

‘Pieter Pourbus. Master of Maps’ zet al het cartografisch werk van de schilder - die vooral bekend is door zijn portretten - in de kijker en neemt voor het eerst ‘De geschilderde kaart van het Brugse Vrije’ (1571) gedetailleerd onder de loep.

Vernieuwend onderzoek

Met zijn kaart van het Brugse Vrije balanceerde Pourbus op een dunne lijn tussen schilderkunst en cartografie. In zijn onderzoeksproject ‘mapping/painting the medieval landscape’ onderzoekt Jan Trachet de kaart van Pieter Pourbus vanuit een landschaps-historisch en archeologisch perspectief, daarbij gebruik makend van een reeks nieuwe technieken uit de digitale cartografie.

Jan Trachet: “Tot dusver werden vooral Pourbus’ portretschilderijen onderzocht en tentoongesteld, terwijl zijn cartografisch oeuvre misschien minder bekend, maar minstens even opzienbarend is. Niet enkel zijn de meettechnieken die hij gebruikte voor die periode erg vernieuwend, ook de topografische inhoud die hij weergeeft blijkt na archeologische evaluatie erg minutieus afgebeeld.”

Jan ontving eerder de Jaarprijs Wetenschapscommunicatie van de KVAB voor 'Pourbus Troubadour' : met de kaart van het Brugse Vrije als leidraad fietste hij door het Zwin. Via 'Pourbus troubadour' testte hij de eerste bevindingen van zijn onderzoek aan observaties op het terrein. Deze terreinwaarnemingen combineerde hij met huiskamerlezingen, waarbij hij zich per fiets verplaatste doorheen het gebied. In ruil voor één nacht kost en inwoon, gaf hij een huiskamerlezing over zijn onderzoek in de streek, met een focus op de specifieke plaats waar hij zich die avond bevond.

“De kaart is eigenlijk een archeologische schatkaart”, aldus Trachet. “We karteerden duizenden huizen, honderden kilometers wegtracé en tientallen kastelen. Met enkele steekproeven toonden we aan dat daar heel wat ongekende archeologische sites bij zaten. Binnen dit project konden we uiteraard niet alles verifiëren. Ik zou heel graag een participatief traject met burgerwetenschappers opstarten om de kaart tot in de kleinste topografische details te onderzoeken, maar dat is toekomstmuziek.”

Unieke inkijk in het laatmiddeleeuwse landschap rondom Brugge

In 1561 vroeg het Brugse Vrije, de grootste en rijkste kasselrij (burggraafschap) van het Graafschap Vlaanderen, aan Pieter Pourbus om een kaart te schilderen van haar hele territorium, inclusief wegen, waterlopen, dorpen en steden. Tien jaar later leverde de schilder-cartograaf zijn magnum opus af: ‘De geschilderde kaart van het Brugse Vrije’, gemaakt op het kruispunt tussen schilderkunst en cartografie. Dit prachtwerk staat nu centraal in de tentoonstelling.

Sibylla Goegebuer, curator bij Musea Brugge: “Pieter Pourbus schilderde de kaart op een schakelpunt in de geschiedenis: net voor de Tachtigjarige Oorlog en later de industrialisering het kustlandschap voorgoed zouden veranderen. Daardoor is de kaart een laatste, waardevolle getuige van het middeleeuwse landschap rondom Brugge.”

Expo

Voor het eerst komen alle zeven bewaarde kaarten van Pourbus samen in één tentoonstelling. Via een digitale multi-touch tafel en een selectie aan archeologische objecten die aan de kaart gelinkt kunnen worden, brengt ‘Pieter Pourbus. Master of Maps’ de kaart van het Brugse Vrije en het verdwenen zestiende-eeuws kustlandschap opnieuw tot leven.

Praktisch

Pieter Pourbus. Master of Maps
1 december 2022 t.e.m. 16 april 2023
Groeningemuseum, Dijver 12, 8000 Brugge
museabrugge.be/pieterpourbus

Contact:

jan.trachet@ugent.be