Nieuwe VRT-leerstoel van VUB en UGent moet omroep een spiegel voorhouden

Hoe moet de omroep de bevolking nog blijven informeren, wanneer jongeren steeds minder nieuws consumeren via traditionele media? Wat betekent maatschappelijke meerwaarde voor media in een on-demandwereld? Op welke manier kunnen we media-inhoud economisch valoriseren? Met de VRT-leerstoel ‘Media in een samenleving in transitie’ wil de openbare omroep antwoorden vinden op die vragen, maar ook inzetten op de wetenschappelijke innovatie waar Vlaams minister van Media Benjamin Dalle (CD&V) om vraagt. De komende twee jaar slaan de VRT en twee universiteiten de handen in elkaar, met leerstoelhouders Karen Donders (VUB), Lieven De Marez (UGent) en Tom Evens (UGent).

“We willen kijken in welke maatschappelijke context de omroep vandaag opereert en in de toekomst zal moeten opereren”, legt Evens uit. “Want de media staan voor grote uitdagingen door de digitalisering en de komst van internationale spelers. Maar de maatschappij zelf verandert ook, denk maar aan vergrijzing, vergroening en de polarisering. Ook op die tendensen zal de publieke omroep moeten anticiperen. Met de leerstoel willen de universitaire instellingen kennis vergaren en uitwisselen met de VRT.”

Zo wordt het mediagebruik van de Vlaming jaarlijks al in kaart gebracht in de Digimeter van Imec en UGent. De leerstoel zal onder meer dieper ingaan op de trends die in dat gebruikersonderzoek worden blootgelegd. De VUB zal op haar beurt via academisch onderzoek bekijken hoe een mediaorganisatie zich het beste positioneert in die wijzigende maatschappelijke en economische context.

“Uit eerder onderzoek blijkt dat er nog wat werk aan de winkel is voor de VRT om te voldoen aan het ideaalbeeld van een publieke omroep in een nieuwe, digitale omgeving”, stelt Donders. “In Vlaanderen hebben we nogal snel de neiging alles van een economisch standpunt te bekijken, en wat de publieke omroep vooral niet moet doen. Denk maar aan de discussies rond de ‘Vlaamse Netflix’ of wat te doen met teksten op vrtnws.be. Daardoor vergeten we soms na te denken wat die openbare omroep dan wél moet doen. De leerstoel moet een wetenschappelijke basis bieden voor die discussies.”

Rechts signatuur

In een volgende fase wil de leerstoel ook in dialoog gaan met de kijker zelf, om uit te zoeken of een neutrale omroep mogelijk is. In de perceptie, althans. “Als Bart Schols in De afspraak of Kathleen Cools in Terzake een bepaald gezicht trekken, durven twitteraars al eens ‘vaststellen’ dat de VRT te links en niet objectief zou zijn”, zegt Donders. “Maar als Ivan De Vadder in De afspraak op vrijdag dan weer gasten uitnodigt met een rechts signatuur, noopt dat anderen tot de conclusie dat de omroep meeloopt met andere partijen. Kunnen mainstreammedia in een context van sociale media nog de basis van een gedeelde realiteit zijn?”

“Via deze leerstoel willen wij dicht genoeg de snelle veranderingen in technologie en mediagebruik volgen”, klinkt het aan de Reyerslaan. En dit niet alleen voor henzelf. De omroep wil deze inzichten ook delen met de brede sector.

Blijft de hamvraag: kunnen onderzoekers nog kritisch zijn over de VRT, wanneer de omroep zelf mede inrichter is van de bewuste leerstoel? “Ik ben in het verleden al eens sceptisch geweest tegenover bepaalde initiatieven van de VRT, en dat heeft ons niet belet om nu samen te werken”, aldus Evens. “Dit is trouwens niet de eerste keer dat we onderzoek doen voor een mediabedrijf en ik kan garanderen dat er volledige onafhankelijkheid is van resultaten.”

Ook aan de VUB klinkt zo’n geluid. “Een leerstoel biedt een grote mate van vrijheid hoe wij het onderzoek invullen”, zegt Donders. “Eerder onderzoek wijst dan wel uit dat een publieke omroep noodzakelijk is in een democratische samenleving. Maar dat houdt ons niet tegen om kritisch te zijn voor de VRT als het bijvoorbeeld gaat over digitalisering, waar men te veel vasthoudt aan het radio- en televisiegegeven. Mocht ons onderzoek de omroep telkens 100 procent van de punten geven, is er geen traject van zelfverbetering mogelijk. De leerstoel moet de VRT en lokale media in het algemeen een spiegel voorhouden.”