Hoe Corona ons leven veranderde

(19-01-2021) UGent onderzocht impact coronamaatregelen op activiteiten. Vooral studenten en niet werkenden hebben het moeilijk.

Covid-19 heeft een grote impact op het dagelijkse leven van iedereen. Op 13 maart middernacht werden er in België strikte maatregelen opgelegd om besmettingen met het Covid-19 virus te beperken. Sindsdien is ons leven (zowel op het werk als daarnaast) sterk veranderd, en dit heeft een grote invloed op ons welzijn. 

Het feit dat we niet meer mochten doen wat we gewoon waren om te doen, verstoorde ons 'normale' leven. Daarnaast wisten we soms ook niet meer wat we wel en niet mochten doen. Wie had nog niet het gevoel: mag ik naar de bakker met de fiets, mag ik nog mijn vrouw knuffelen, mag ik nog mijn kinderen eens goed vastpakken? 

UGent onderzoekers peilden naar onze betekenisvolle activiteiten

Omdat het effect van de coronamaatregelen op onze activiteiten onderbelicht bleef, sloegen een aantal UGent-onderzoekers de handen in elkaar. Ze ontwikkelden een vragenlijst die peilde naar onze betekenisvolle activiteiten in tijden van de lockdown.

Betekenisvolle activiteiten zijn (1) dingen die leuk zijn om te doen, (2) passen bij iemands individuele vaardigheden, (3) gerelateerd zijn aan persoonlijk en relevante doelen, (4) uitdagend zijn om er zich in te engageren en (5) passen bij de identiteit. Het uitvoeren van betekenisvolle activiteiten heeft een invloed op ons algemene gevoel van welzijn.

Een goed patroon van betekenisvolle activiteiten zorgt voor voldoende balans tussen bijvoorbeeld inspannende en ontspannende activiteiten, of tussen werk- en familiale activiteiten, of tussen binnen - en buitenactiviteiten, enz.

Hieronder belichten we enkele resultaten uit het onderzoek. Het volledige rapport is hier te raadplegen.  

Minder zorg en vrijwilligerswerk, meer huishouden, sport en yoga

  • Vierendertig procent van de respondenten zag hun sociale activiteiten buitenshuis wegvallen. Studenten die een studentenjob deden en volwassenen die vrijwilligerswerk deden vóór de coronacrisis, moesten deze activiteit voor een groot deel laten.
  • Activiteiten die binnenshuis doorgingen zoals vrijetijd, zorg eigen gezin, huishouden, klussen en zelfzorg, bleven grotendeels behouden.
  • De vrijetijdsactiviteiten buitenshuis waren in tijd afgenomen (50%), terwijl de vrijetijdsactiviteiten binnenshuis dan weer in tijd waren toegenomen (56%). Vele mensen legden zich meer toe op het huishouden (44%) en besteedden meer tijd aan sportactiviteiten (39%).
  • Aan mentale activiteiten zoals mindfulness of yoga werd een groter deel van de tijd gespendeerd (30%). Zorg voor mensen buiten het gezin gebeurde dan weer minder (44%).
  • Mensen waren creatief om andere activiteiten te blijven doen, voornamelijk door de activiteiten elders dan gewoonlijk uit te voeren. Zo werden activiteiten zoals sporten (48%), religie (56%), opleiding volgen (66%) of gaan werken (65%) in een andere omgeving uitgevoerd.

Negatieve invloed op het werk

  • Van de respondenten die werkten, gaf ongeveer 6 op 10 aan dat hun werktijd verschilde in vergelijking met
    vroeger. Zo werkte een aanzienlijk deel van hen minder uren dan voorheen (38%), maar 23% van hen net meer.
  • Ongeveer een vierde presteert op het werk slechter dan voorheen. De meerderheid gaf evenwel aan dat hun werkprestaties niet veranderd waren door de coronacrisis.

Lager mentaal welbevinden en minder veerkracht, vooral bij studenten

  • Een grote meerderheid van de respondenten (63%) was minder tevreden over hun dagelijkse activiteiten
  • De respondenten rapporteerden een lagere mentale gezondheid. Het psychisch welbevinden van studenten was bovendien significant slechter dan van de anderen tijdens de lockdown. 
  • Niet werkende mensen hadden gedurende de coronaperiode een significant lager psychisch welbevinden dan mensen die werkten. 
  • Werkende mensen vertoonden ook de hoogste veerkracht; en de studenten de laagste. Jongeren en jongvolwassenen
    hadden minder veerkracht dan personen uit de oudere leeftijdscategorieën. 
  • Mensen die klein behuisd zijn hadden een significant lager psychisch welbevinden dan mensen die wonen in een huis met tuin. Studenten die tijdens de coronacrisis op kot zaten, hadden ook een significant lager psychisch welbevinden dan zij die in een huis (met tuin) woonden en zij die op een appartement (met balkon) woonden.
  • Studenten vonden significant minder betekenis in hun activiteiten dan volwassenen; en werkende mensen vonden significant meer betekenis in hun activiteiten dan mensen die niet werken. 

Onze mentale gezondheid verbeteren

Het UGent onderzoek toonde aan wat de belangrijkste factoren zijn om ons goed in ons vel te voelen tijdens de lockdown: (1) meer betekenisgeving in activiteiten, (2) een hogere veerkracht, (3) het in staat zijn om te blijven werken, en (4) het in staat zijn om buiten te kunnen rond de eigen woning.

"Gewoon proberen te genieten van de kleine dingen, lekker koken, samen in de tuin werken, blij zijn met wat we wel nog mogen. Dat is niet voor iedereen weggelegd natuurlijk, veel hangt af van je persoonlijke situatie en die is voor iedereen anders"

De onderzoekers geven in hun rapport ook tips die ze meekregen van de respondenten, zoals:

  • Ik spreek af met vrienden in het donorcentrum om samen bloed te doneren. 
  • Ik huurde equipment van een fitnesszaak; dit staat nu in mijn garage.
  • Ik heb een systeem van bonnetjes ingevoerd. Per taak die de kinderen uitvoeren, krijgen ze een bonnetje. Op het einde van de week ruilen ze de bonnetjes in voor zakgeld, waarmee ze online iets kunnen kopen.
  • Ik stimuleer mezelf nieuwe muziek te leren door elke avond om 20u een nummer te brengen voor de buren.

Een nieuw perspectief

De onderzoekers bevelen aan om, op basis van de resultaten van hun onderzoek, ‘out of the box’ te denken en het gezondheids- en economisch perspectief aan te vullen met een nieuw perspectief: het perspectief van betekenisvolle activiteiten. 

Naast volksgezondheid en economie lijken betekenisvolle activiteiten misschien banaal. Maar precies daarom is het zo belangrijk om daarop in te spelen want het is omdat mensen betekenis verliezen in dagelijks leven dat ze zich vragen beginnen stellen (bijvoorbeeld, moet ik dat mondmasker wel dragen als ik in het bos wandel), opstandig worden (bijvoorbeeld, kwaad worden als gevraagd wordt om het mondmasker aan te doen op de trein) of de regels niet (meer) volgen (bijvoorbeeld, grote groep jongeren die samenschoolt om te feesten).

Door de opgelegde maatregelen zijn de activiteiten die we uitvoeren puur functioneel geworden, en wordt geen rekening meer gehouden met wat de activiteit betekent voor elk individu, wat nefast is voor de mentale gezondheid.

  • Geef organisaties, klein of groot, de nodige autonomie om met de opgelegde regels om te gaan
  • Verschaf meer uitleg over waarom bepaalde maatregelen genomen worden.
  • Houd bij het invoeren van coronamaatregelen rekening met het perspectief van betekenisvolle activiteiten

Meer informatie over het onderzoek

  • Dit onderzoek werd geïnitieerd door de onderzoeksgroep ergotherapie aan de Universiteit Gent. Er werkten o.a. een ergotherapeut, arbeidspsycholoog, bioloog, arts, kinesitherapeut, logopedist en gerontoloog aan mee.
  • De vragenlijst werd eind april 2020 online uitgestuurd via sociale media. 1785 respondenten vulden de vragenlijst in.
  • Lees het volledige rapport hier

Contact