Inclusief sanitair

Was het jou ook al opgevallen? De toiletten aan de UGent worden inclusief ingericht.
We denken daarbij niet langer in hokjes. Voortaan mag iedereen elk hokje gebruiken.

De directie Gebouwen en Facilitair Beheer (DGFB) heeft in haar toekomstige Ontwerprichtlijnen prescripties geformuleerd om bij nieuwbouw en bij grondige renovaties het sanitair inclusief in te richten. Dat betekent dat de toiletten gemengd worden en integraal toegankelijk voor al haar studenten en medewerkers. Er wordt nagedacht over de inrichting, de afmetingen, de signalisatie, de preferentiële oppervlakte, de toegankelijkheid, het prijskaartje en de technische HVAC-uitdagingen. Universal Design en duurzaamheid zijn hierbij de uitgangspunten.

In de gebouwen aan de Dunantlaan, het Technicum, het Ufo en De Sterre S9 kan je de eerste resultaten van deze Ontwerprichtlijnen ontdekken.

Wat verstaan we onder inclusief sanitair?

Bij inclusief sanitair ligt de nadruk op de functionaliteit, niet op de gebruiker. Het doet er niet toe voor wie de toiletten bedoeld zijn, wél waartoe ze dienen.

We zijn heel gewend geraakt aan een bepaalde inrichting van toiletten in de publieke ruimte. We vinden het normaal dat mannen en vrouwen een ander toilet gebruiken, dat er (zware) sasdeuren worden gebruikt, dat er enkel vuilbakjes, luiertafels en spiegels aanwezig zijn in het vrouwenblok,… Maar wat voor de ene normaal is, vraagt voor de ander op dagelijkse basis een grote moeite en aanpassing. Heel wat onzichtbare groepen ervaren dikwijls een groot ongemak om een toilet te bezoeken. Denk maar aan personen met een beperking of genderdiverse personen of personen met andere culturele gebruiken.

Inclusief sanitair is integraal toegankelijk

De UGent streeft er naar om in elk gebouw minimum één aangepast toilet te voorzien voor rolstoelgebruikers, in de nabijheid van een lift. Daarbij wordt gestreefd naar automatische deuren, een vrije draairuimte en de aanwezigheid van toestellen die bereikbaar vanuit zittende positie.

Op deze grondplannen wordt de meest toegankelijke route voor rolstoelgebruikers uitgestippeld. Je vindt hier ook info over rolstoltoegankelijke liften en aangepast sanitair.

Inclusief sanitair is gendersensitief

De UGent streeft naar sanitair waar niet alleen mannen en vrouwen, maar ook genderdiverse personen zich comfortabel en veilig kunnen voelen. Genderinclusieve toiletten zijn gemengde toiletten waar iedereen ongeacht geslacht gebruik kan maken van elk hokje.

Genderdiverse personen of personen wiens uiterlijk niet overeenkomt met het toilet waar ze willen binnengaan, krijgen vaak opmerkingen. Omwille van het discomfort en een onveiligheidsgevoel vermijden ze daarom een toiletbezoek. Dit kan lijden tot blaasproblemen of constipatieklachten. Genderinclusieve toiletten zorgen ervoor dat geslacht er voor niemand meer toe doet.  

Inclusief sanitair is cultuursensitief

De UGent zet heel hard in op internationale mobiliteit. Ook hierbij is het belangrijk de toiletten in te richten met een focus op de functionaliteit en niet op de gebruiker.

Toiletgebruik verschilt sterk van land tot land. Het westerse toilet zoals wij dat kennen bestaat uit een zitpot en een toiletbril. In heel wat Aziatische landen kent men echter een hurktoilet. In Europa gebruiken we vooral toiletpapier maar in sommige landen gebruikt men een waterkraantje als hygiënemaatregel. Waar nodig kan de UGent inzetten op sensibilisering met functionele pictogrammen.

Verder zien we erop toe dat ook de gebruikte technologie de inclusiviteitstoets doorstaat. Zo is een zeep- of ontsmettingsdispenser die enkel zeep of gel afscheidt wanneer het infraroodlampje een witte huidskleur opmerkt, onaanvaardbaar.

Wat zegt de wet?

Voor personeel: gescheiden toiletten

Wat sanitair voor medewerkers betreft stuiten we op een zeer expliciete regelgeving (CODEX Art. III.1 – 57), die stelt dat toiletten voor mannen en vrouwen strikt gescheiden moeten zijn. De arbeidsregelgeving schrijft voor dat er minimaal 1 toilet per 15 mannen en 1 per 15 vrouwen moet zijn, gescheiden van elkaar en in de buurt van de werkplek, rustplek of kleedkamer. De UGent moet dus aparte wc’s aanbieden voor haar medewerkers. In de praktijk betreft dit vaak de sanitaire blokken op de verdiepingen van een gebouw, waar de meeste kantoorruimtes gevestigd zijn.

Echter, het Grondwettelijk Hof bevestigde in het arrest van juni 2019 dat de wetgever rekening moet houden met personen die niet in één van beide traditionele gendercategorieën (man of vrouw) vallen of die ertussen bewegen. Immers is er in België een verbod op discriminatie op grond van geslacht, met inbegrip van genderidentiteit in zowel de Vlaamse en als de federale antidiscriminatieregels. Personen in transitie, intersekse personen, personen met een non-binaire genderidentiteit, gender non-conforme of genderfluïde personen hebben vaak problemen met de M/V-opdeling in de sanitaire ruimtes. Zij worden vaak impliciet gedwongen het toilet te gebruiken van hun (sociaal gewenste) biologische geslacht en gaan daardoor het toiletbezoek vermijden. Aan de verplichting tot gescheiden toiletten voor personeel kan de UGent weinig veranderen. Maar het goede nieuws is dat het is toegestaan om het toilet te kiezen dat het meeste aansluit bij hoe men zicht voelt. Er bestaat immers geen regelgeving voor het foutief gebruik van mannen- of vrouwenwc’s.

Voor studenten en bezoekers: gemengde toiletten

De wettelijke verplichtingen omtrent aparte wc-ruimtes voor mannen en vrouwen gelden niet voor de sanitaire studentenvoorzieningen, noch voor de bezoekerstoiletten. Bij gebrek aan regelgeving in deze situaties bestaat het principe van keuzevrijheid om de zaken in te richten naar eigen goeddunken, met het discriminatieverbod als grens. De UGent kiest daarom voor een inclusief toegankelijk sanitair voor haar studenten en bezoekers. In de praktijk betekent dit dat de sanitaire blokken op het gelijkvloers van een gebouw gemengd worden ingericht. Iedereen mag er elk toilethokje gebruiken. En de urinoirgedeeltes worden in een visueel afgeschermde zone geplaatst. Dit scenario volgt het advies van de bouwcommissie.

Studenten of bezoekers die toch nog graag gebruik maken van aparte mannen- en vrouwentoiletten kunnen de komende jaren nog terecht in de ongerenoveerde blokken op de campus.

 Welke aanpassingen zal je merken?

• In grote sanitaire blokken worden extra wanden geplaatst die de urinoirzone afschermen.
• De binaire man-vrouw-iconen worden vervangen door het letterwoord ‘WC’ en door de iconen van een zittoilet en een urinoir.
• In de oorspronkelijke mannenblokken worden spiegels gehangen en worden sanitaire boxen (voor maandverband/tampons) geplaatst in elk toilethokje. De poetsploeg houdt hier rekening mee in de ophaalronde.
• Waar mogelijk worden deuren geïnstalleerd die automatisch openen.
• Grondplan inclusieve toiletten

Wat zijn de voordelen van inclusief sanitair?

• Dankzij de afgeschermde zone is er meer privacy voor urinoirgebruikers.
• Uit onderzoek blijkt dat de wachttijden aanzienlijk worden ingekort omdat iedereen elk hokje mag gebruiken.
• Gemende toiletten zorgen ervoor dat er meer sociale controle optreedt (bijvoorbeeld van mannen op mannen). Dat werkt beschermend. Bij gemende toiletten verhoogt de veiligheid voor vrouwen, holebi’s, trans personen en non-binaire personen. Gescheiden toiletten leggen de nadruk op het gevaar voor grensoverschrijdend gedrag.
• Inclusieve en integraal toegankelijke toiletten hebben een positieve invloed op het mentale welzijn en de fysieke gezondheid van bepaalde groepen studenten en medewerkers.

Relevant onderzoek

• "You're in the Wrong Bathroom!": And 20 Other Myths and Misconceptions About Transgender and Gender-Nonconforming People by Laura Erickson-Schroth and Laura A. Jacobs:
  “There have been numerous attempts to legislate trans people’s restroom use based on allegations that we are sexually exploitative. These laws are framed not as infringements on the rights of transgender people but as “protection” for women, children, and others. Those in favor of “bathroom bills” argue that trans people are more likely than others to perpetrate physical or sexual violence, or to spy on their neighbors while using the restroom. There is little discussion of the burden imposed on transgender and gender-nonconforming people when they are forced to use bathrooms inconsistent with their genders. In fact, as of 2015, there had been no recorded incidents of anyone trans or gender nonconforming being arrested for sexual misconduct in a bathroom within the United States ever, and trans people are far more likely to be the victim in such settings. Up to 70% of transgender people report having been denied access to restrooms, harassed while using restrooms, or even physically assaulted.”
• https://juliaserano.medium.com/transgender-people-bathrooms-and-sexual-predators-what-the-data-say-2f31ae2a7c06
• https://igvm-iefh.belgium.be/sites/default/files/118_-_leven_als_transgender_persoon_in_belgie.pdf

MEER INFO

Vragen, suggesties of bezorgdheden zijn welkom via toiletten@ugent.be