Op 20 mei 2022 verdedigde Cato Waeterloos haar doctoraatsstudie. Daarin onderzocht ze hoe en waarom burgers deelnemen aan politieke participatie op sociale media, en hoe dat zich verhoudt tot offline vormen van participatie zoals protest of vrijwilligerswerk.

Wat is politieke participatie op sociale media?

Politieke participatie is het engagement van burgers om overheidsinstellingen, beleid of breder sociaal gedragte beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan deelnemen aan verkiezingen of een betoging tegen racisme. Cato legde de nadruk op participatie op sociale media, zoals Facebook of Instagram.

Vier kenmerken maken deze gedragingen uniek.

1. Participatie op social media bestaat uit een individuele vorm van expressie, waarbij je persoonlijke ideeën, visies en acties rond een politiek thema (zoals racisme of klimaat) deelt met je netwerk van vrienden of volgers.
   
   
2. Met sociale media kun je je expressie personaliseren, vervormen en nieuwe betekenissen geven. Zo kan je #metoo gebruiken om een heel persoonlijke ervaring te delen rond seksueel misbruik die toch verbonden is met een globale sociale beweging.
   
   
3. Op social media heb je een groot potentieel voor mobilisatie: gepersonaliseerde boodschappen kunnen zich snel verspreiden binnen een netwerk. Politieke acties kunnen daardoor snel viraal gaan en een groot publiek bereiken over geografische grenzen heen.
   
   
4. Met sociale media kun je als individu bijdragen aan de collectieve identiteit van een beweging zoals Black Lives Matter of MeToo. Personen vullen op een flexibele manier in waar een beweging voor staat, welke acties ze onderneemt en welke doelen ze heeft.

Waarom gebruiken mensen sociale media voor hun politieke participatie?

De beweegredenen verschillen van persoon tot persoon. Zo ontdekte Cato dat dat jongeren sociale media anders gebruikten om te participeren wanneer ze een sterker geloof hadden in het politieke potentieel van sociale media. Ook een sterkere affiniteit met online communities stimuleerde politieke participatie op sociale media in één van de studies.

Vaak het nieuws volgenen veel met anderen praten over maatschappelijke kwesties, stimuleert offline participatie. In haar onderzoek toont Cato aan dat dat ook een verklaring is voor participatie op sociale media.

Sluiten participatie op sociale media en offline elkaar uit?

In haar doctoraatsonderzoek ging Cato in tegen de ‘slacktivisme hypothese’. Volgens deze hypothese is politieke participatie op sociale media minderwaardig aan offline actie en bestaat er een kannibaliserend effect: mensen die proeven van het gemak van sociale media, zouden nooit meer terugkeren naar offline participatie.

Uit het onderzoek van Cato Waeterloos blijkt dat deze hypothese niet klopt. Ten eerste vond ze hoe jongeren op heel diverse manieren sociale media integreren in hun ‘participatierepertoires’. Sommigen gebruiken sociale media op een manier die complementair is aan hun offline participatie, terwijl andere jongeren dan weer uitsluitend politiek actief zijn op sociale media, als een manier om betrokken te blijven bij thema’s zoals het klimaat.

Daarnaast toonde de studie aan dat de mechanismen achter participatie op sociale media vaak gelijk zijn aan die van offline participatie. Cato ontdekte ook enkele unieke wegen naar actie op sociale media.

Sociale media zijn dus een aanvulling op offline participatie. Ze zorgen net voor diversificatie van bestaand politiek engagement. Tegelijk vond Cato aanwijzingen dat sociale media een extra politieke uitlaatklep kunnen bieden voor sommige burgers die anders geen actie zouden ondernemen of meer tijd nodig zouden hebben om gemobiliseerd te worden.

Wat brengt de toekomst nog voor Cato?

Het komende jaar zal Cato Waeterloos als onderzoeker werken op een project rond digitale tools voor burgerparticipatie in samenwerking met Stad Gent. In het project gaat ze op zoek naar kansen om te innoveren en zo een breder doelpubliek aan te spreken met digitale participatietools. Zo wil ze de burger breder betrekken in het lokale beleid. Cato vindt het heel fijn dat ze haar expertise onmiddellijk kan inzetten in een praktisch project.