Doctoraatsonderzoek

Groepsprocessen in multidisciplinaire teams in de geestelijke gezondheidszorg

Doctoraatsstudent: Melanie De Boever

Samenvatting:  Samenwerken in een multidisciplinair team in de geestelijk gezondheidszorg is zeer courant. Deze vorm van samenwerken is o.a. ontstaan vanuit een noodzaak bij hulpverleners om te werken met mensen met (complexe) problemen (Skyberg & Innvar, 2020). Werken met mensen die (psychisch) lijden wekt angst op bij hulpverleners (Menzies, 1960; Lacan, 2016; Verbeke, 2020), ook het samenwerken met collega’s wekt spanning op (Bion (1961). De vraag stelt zich hoe een team omgaat met ervaringen van spanning en angst. Deze vragen onderzoeken we o.a. vanuit de positie van de stagiair in het team, op basis van casestudy’s van MDT’s en etnografisch onderzoek. Dit doctoraat wil bijdragen tot een beter begrip van groepsdynamieken in teams en hoe deze in relatie staan tot het hanteren van de angst die samenhangt met het klinisch werk. Dit kan vervolgens bijdragen tot het ontwikkelen van reflectieve praktijken en het navigeren van vastgelopen teamprocessen.

Kernwoorden: groepsprocessen, multidisciplinaire teams, kwalitatief onderzoek.

Promotor: Prof. dr. Reitske Meganck

Copromotor: Prof. dr. Evi Verbeke

Looptijd onderzoek: Oktober 2024 - Oktober 2030

‘De Mythe van de geracaliseerde Ander’: Een exploratie van structureel en cultureel racisme in de geestelijke gezondheidszorg

Doctoraatsstudent: Lotte Morel

Samenvatting: Mensen met een migratieachtergrond en etnische minderheden worden vaak geconfronteerd met racisme en raciale stratificatie, wat de kans op mentale gezondheidsproblemen significant vergroot. Nochtans wijst onderzoek uit dat deze groep minder adequate geestelijke zorgverlening krijgt dan de dominante groep. Recent onderzoek toonde het belang van micro-level factoren, zoals negatieve attitudes en interpersoonlijk racisme aan. Echter, tot nog toe werd de impact van structurele factoren zoals structureel en cultureel racisme in mentale gezondheidszorg amper onderzocht. Dit doctoraatsproject vertrekt van een psychoanalytisch en postkoloniaal denkkader en tracht structureel en cultureel racisme binnen instellingen voor geestelijke gezondheidszorg bloot te leggen, aan de hand van een reeks kwalitatieve studies. Deze studies focussen op de subjectieve ervaring van zowel professionals (die vaak deel uitmaken van de dominante etnische groep) en patiënten van etnische minderheden.

Kernwoorden: antiracisme, decolonisatie

Promotor: Prof. Dr. Stijn Vanheule

Looptijd onderzoek: Oktober 2023 - Oktober 2028

Herstelondersteunende psychosezorg en psychoanalytische ethiek

Doctoraatsstudent: Margot de Sloover

Samenvatting: Binnen de hedendaagse psychosezorg vormt het hersteldenken een belangrijk referentiekader. De uitgangspunten ervan figureren binnen vele beleids- en visieteksten en ook behoorlijk wat onderzoek werkt met dit concept. Een belangrijke vraag die hierbij nog maar weinig onderzocht is, betreft de uitdagingen en mogelijkheden die samenhangen met de praktische implementatie van herstelondersteunend werken in de GGZ. Principes zoals stimuleren van participatie, verbondenheid en agency worden door verschillende stakeholders (patiënten, familie, hulpverleners, voorzieningen) op eigen manieren geïnterpreteerd, wat zorgt voor diversiteit en tegenspraak.

Dit doctoraat beoogt een verdiepend inzicht te verschaffen in de complexiteit en ethische dimensie van de implementatie van herstelondersteunende zorg door een gecombineerde kwalitatieve en conceptuele benadering. We zullen onderzoeken welke de mogelijkheden, valkuilen en de spanningsvelden zijn die samenhangen met de implementatie ervan binnen de psychosezorg. Ook zullen we bestuderen welke ethische uitdagingen deze implementatie stelt. Deze vraag zullen we benaderen vanuit een psychoanalytisch perspectief, onder andere vanuit Jacques Lacan’s discussie inzake ethiek van de leegte en het concept van negatieve psychoanalyse.

Promotor: Prof. Dr. Stijn Vanheule

Co-promotor: Evi Verbeke

Looptijd onderzoek: 2025 - 2029

Een exploratie van narrativiteit, creatie en sociale (dis)connectie in het proces van herstel na psychose

Doctoraatsstudent: Emma Brijs

Samenvatting: Mijn doctoraatsonderzoek verkent hoe schrijven en publiceren functioneren als potentieel stabiliserende praktijken in het herstelproces na psychose. Vanuit een Lacaniaans-psychoanalytisch perspectief analyseer ik hoe taal en narrativiteit kunnen bijdragen aan het hervinden van subjectiviteit en sociale verbinding. Psychose wordt vaak gekenmerkt door een ontwrichting van sociale banden, waarbij de ervaring van realiteit en betekenis fragmentarisch en geïsoleerd raakt. Door middel van co-creatieve case studies met personen die over hun psychotische ervaringen hebben geschreven en gepubliceerd, onderzoek ik hoe deze praktijken niet alleen ene manier van expressie en zingeving vormen, maar ook helpen om sociale connecties te herstellen. Publiceren immers kan een tweede transformatie betekenen: een verschuiving van het individuele naar het collectieve, waarin erkenning, legitimering en het doorbreken van stigma's centraal staan. Daarnaast bestudeer ik hoe atmosferen - de ruimtelijke en intersubjectieve context waarin herstel plaatsvindt - een cruciale rol spelen in dit proces. 

Kernwoorden: Psychose, creativiteit, sociale connectie

Promotor: Prof. Dr. Stijn Vanheule

Co-promotoren: Prof. Dr. Kris Rutten en Prof. Dr. Stijn Vandevelde

Looptijd onderzoek: November 2022 - Oktober 2026

Radicalisering en Islam: een (niet zo) vreemd koppel?

Doctoraatsstudent: Amar El-Omari  

Samenvatting: De aanslagen van 9/11 en de daaropvolgende terroristische aanvallen in Europa hebben onze kijk op de wereld en relatie met de islam diepgaand beïnvloed. Radicalisering is een overkoepelender marker geworden waarmee degenen worden aangeduid die als afwijkend van democratische waarden worden beschouwd door een alternatieve levensbeschouwing te omarmen, die soms als strijdig met maatschappelijke normen wordt gezien. Het concept “homegrown terrorism” verwijst naar individuen die gewelddadig handelen op basis van ideologische overtuigingen, vaak geassocieerd met Syriëstrijders en de opkomst en ondergang van ISIS.  

Deze studie onderzoekt radicalisering vanuit het perspectief van Syriëstrijders, geïnspireerd door Fethi Benslama’s concept “le surmusulman”. Vertrekkende vanuit een kwalitatief onderzoeksdesign voerden we interviews met zowel hulpverleners als Syriëstrijders over hun professionele en persoonlijke ervaringen met radicalisering. Een psychoanalytisch kader vormt de basis van onze benadering, waarbij radicalisering niet louter als destructief gedrag wordt gezien, maar als een betekenisvol symptoom – een identiteitsverhaal dat diepere psychologische en sociale dynamieken weerspiegelt.  

Kernwoorden: radicalisering – islam – kwalitatief onderzoek 

Promotor: Prof. dr. Reitske Meganck  

Looptijd onderzoek: maart 2021 – maart 2027  

Psychose en aliënatie

Promotor: Prof. Dr. Jasper Feyaerts

Looptijd onderzoek: Februari 2022 - Februari 2028 

Een kwalitatief onderzoek naar de ervaring van identiteit bij jongeren, in een neoliberale, kapitalistische wereld

Doctoraatsstudent: Margaux Schoofs

Samenvatting: Hoewel de ontwikkeling van een persoonlijke identiteit een cruciale taak is gedurende de hele levensloop, wordt algemeen erkend dat dit vooral tijdens de adolescentie het meest prominent is. Echter, de omstandigheden waarin adolescenten hun identiteit moeten ontwikkelen, veranderen wereldwijd snel (bijv. toenemende verstedelijking, commercialisering en technologisering), parallel aan een alomtegenwoordig, marktgericht, neoliberaal en kapitalistisch systeem. Dit wordt vergezeld en verergerd door de exponentiële groei van sociale media in de afgelopen twee decennia, evenals de explosieve toename van blootstelling aan advertenties. De manier waarop adolescenten omgaan met steeds complexere sociale werelden heeft ingrijpende psychologische gevolgen voor hun ontwikkeling, maar kwalitatief onderzoek hiernaar ontbreekt nog grotendeels. Mijn onderzoek richt zich op dit tekort door gebruik te maken van kwalitatieve methodologieën zoals thematische analyse, narratieve analyse en discoursanalyse om te onderzoeken hoe adolescenten hun identiteitsvorming ervaren binnen de huidige neoliberale kapitalistische sociaal-culturele context.

Kernwoorden: Adolescentie – identiteit – kwalitatief onderzoek

Promotor: Prof. Dr. Reitske Meganck

Co-promotor: Prof. Dr. Melissa De Smet

Looptijd onderzoek: Oktober 2022 - Oktober 2028