Zorgtrajecten van etnisch-culturele minderheden in de verslavingszorg

Onderzoeksperiode

oktober 2006 - september 2007

Financiering

FOD Wetenschapsbeleid

Onderzoeker

Ilona STOFFELS

Sleutelwoorden

etnisch-culturele minderheden - drughulpverlening – zorgtrajecten

Abstract

Buitenlands onderzoek illustreert dat etnisch-culturele minderheden die illegale drugs gebruiken/misbruiken er moeilijk en/of zelden in slagen gebruik te maken van de bestaande zorgvoorzieningen voor drugsverslaafden. Verschillende barrières kunnen de toegang van druggebruikers die behoren tot een etnisch-culturele minderheid tot de alcohol- en drughulpverlening bemoeilijken. Naast de toegankelijkheid, blijkt echter ook het vervolg van het zorgtraject bij etnisch-culturele minderheden vaak problematisch te verlopen.

Onderzoeksdoelstellingen

De centrale probleemstelling is of etnisch-culturele minderheden minder vaak en/of op een andere manier gebruik maken van het bestaande hulpverleningsaanbod en – hierbij aansluitend – in welke mate zij een beroep doen op een alternatief hulpverleningsaanbod. Er werden drie specifieke doelstellingen voorop gesteld:

1. Het vergelijken van de zorgtrajecten van druggebruikers uit etnisch-culturele minderheden met deze van druggebruikers uit de algemene populatie;
2. Nagaan welke factoren en werkingsmechanismen het zorgtraject beïnvloeden en in welke mate dit het geval is;
3. Het formuleren van concrete aanbevelingen naar de praktijk toe.
   

Methodologie

Het theoretische luik - bestaande uit een literatuurstudie die aangevuld werd met bevindingen uit explorerende interviews met sleutelfiguren uit het werkveld- was gericht op het in kaart brengen van het reeds bestaande onderzoek en de theorievorming rond het centrale onderzoeksthema.

Binnen het kwantitatieve onderzoeksluik werd geopteerd voor de combinatie van drie verschillende datasets met als uitgangspunt de vergelijking van de zorgtrajecten van cliënten afkomstig uit etnisch-culturele minderheden met het overige deel van de bevolking.

Met het kwalitatief onderzoeksluik wensten we de bevindingen uit de voorgaande onderzoeksfasen te interpreteren en te verdiepen. Dit luik bestond vooreerst uit de afname van semi-gestructureerde interviews met (ex-)druggebruikers uit etnisch-culturele minderheden in vier grootstedelijke gebieden (Antwerpen, Brussel, Charlerloi en Gent). In een tweede deel werden de bevindingen uit het eerste kwalitatieve deel getoetst aan een forum van sleutelfiguren en experts uit het werkveld door middel van focusgroepen. Als laatste deel binnen het kwalitatieve luik werden een aantal buitenlandse ‘interesting practices’ bezocht, om zicht te krijgen op enkele succesvolle initiatieven.

Bevindingen, conclusies en aanbevelingen

Tijdens deze studie werd het duidelijk dat men het zorgtraject van druggebruikers (behorend tot een etnisch-culturele minderheid) niet los kan zien van hun gebruikstraject en van hun individueel levenstraject; we spreken daarom van een trajectensysteem. Uit de diverse onderzoeksluiken is gebleken dat het trajectensysteem van etnisch-culturele minderheden niet eenduidig getypeerd kan worden. Een van de voornaamste conclusies van dit onderzoek is dan ook dat voornamelijk individuele factoren het genuanceerde verloop van de diverse trajecten bepalen, zowel op het vlak van druggebruik als wat betreft het zorggebruik. De ideeën dat etnisch-culturele minderheden ondervertegenwoordigd zouden zijn in de verslavingszorg en de behandeling sneller verlaten, werden niet ondersteund. Deze druggebruikers vinden wel degelijk de weg naar de verslavingszorg. Verschillen in demografische en sociale kenmerken, en in gebruikspatronen tussen cliënten in de drughulpverlening die behoren tot een etnisch-culturele minderheid en de rest van de bevolking werden vastgesteld. Hiernaast is er ook sprake van een kwalitatief verschillend zorggebruik. Een van de voornaamste bevindingen uit het kwalitatieve luik is het grote belang van alternatieve copingmechanismen om om te gaan met drugsproblemen. Wat betreft de beïnvloedende factoren op het zorgtraject wijst dit onderzoek op het sterk individuele en tijdsgebonden karakter van barrières op verschillende niveaus.

Een inclusief beleid naar alle druggebruikers toe, transcultureel werken en zorg op maat zijn dan ook belangrijke uitgangspunten om het aanbod beter af te stemmen op de behoeften en noden van alle druggebruikers.

Valorisatie: publicaties en lezingen

• BROEKAERT, E., CARTUYVELS, Y, DECORTE, T., DERLUYN, I., FRANSSEN, A & VANDERPLASSCHEN, W. (2008), Treatment trajectories of drug users from ethnic minorities. Presentation at the Colloquium 'Drug research commissioned by the Belgian Science Policy Office, a European context', Sint-Lambrechts-Woluwe, 8 oktober 2008
• DERLUYN, I., VANDERPLASSCHEN, W., ALEXANDRE, S., STOFFELS I. et al (2008). Zorgtrajecten van druggebruikers uit etnisch-culturele minderheden - Trajectoires de soin des usagers de drogues d'origine étrangère. Gent: Academia Press.