De fiscale nalevingskosten in het perspectief van het eigendomsrecht en de vrijheid van ondernemerschap.

Korte Beschrijving

De toepassing van de fiscale wetgeving overstijgt qua effect de loutere heffing van belastingen. Belastingplichtigen en derden moeten immers tal van administratieve verplichtingen vervullen. Het aantal van die verplichtingen groeide de laatste jaren exponentieel, mee als gevolg van de complexiteit van de (vaak wijzigende) fiscale wetgeving en de (internationaal en Europees) gevoerde strijd tegen belastingontduiking en -ontwijking.

De (positieve) doelstellingen die de wetgever met die verplichtingen nastreeft staan in schril contrast met de (negatieve) neveneffecten die eruit voortvloeien. Administratieve verplichtingen dwingen immers diegenen die eraan onderworpen zijn om kosten te maken bij de uitvoering ervan. Die ‘nalevingskosten’ worden door rechtsonderhorigen in heel wat omstandigheden als onbillijk ervaren, in het bijzonder wanneer de onderliggende administratieve verplichtingen moeilijk te verantwoorden lijken. Dat is onder meer het geval bij het dubbele gebruik met soortgelijke verplichtingen, de onheldere finaliteit of toepassing van de verplichtingen, of omdat de indruk bestaat dat de overheid haar taken op de rechtsonderhorige afwentelt. De kosten an sich veroorzaken eveneens ongenoegen. Dat laatste wekt weinig verbazing. Nalevingskosten kunnen immers een nadelig effect hebben op het concurrentievermogen en de productiviteit van ondernemingen. Bovendien hebben ze een negatieve invloed op de vrijwillige naleving van fiscale verplichtingen en brengen ze de rechtvaardigheid van het fiscale systeem in het gedrang.

De nalevingskosten van fiscale administratieve verplichtingen en de daaraan gekoppelde vraagstukken zijn allesbehalve van recente datum en werden al vanuit economisch, beleidsmatig en psychosociaal perspectief onderzocht. Een doorgedreven juridisch onderzoek ter zake ontbreekt evenwel. Het doctoraal proefschrift beoogde dat hiaat op te vullen. Nalevingskosten hebben immers ook een juridische betekenis, niet in de laatste plaats omdat ze voortvloeien uit fiscale reglementering. Het gevoerde juridische onderzoek beoogt de fiscale wetgeving ter zake te evalueren in het licht van het recht op eigendom en de vrijheid van ondernemerschap. Die evaluatie, die de normatieve grenzen van het overheidsoptreden helpt aan te duiden, reikt een aanvullend referentiekader aan om het toekomstige fiscale beleid en de toekomstige fiscale wetgeving op te enten.

Het gevoerde onderzoek resulteert vooreerst in de ontwikkeling van abstracte parameters die rechtsonderhorigen en overheden kunnen aanwenden bij de implementatie en evaluatie van verplichtingen die nalevingskosten genereren. Om de werkzaamheid van dat referentiekader na te gaan, gaat dit onderzoek vervolgens over tot een concrete toetsing van een aantal verplichtingen verbonden met de (Europees gestuurde) automatische uitwisseling van informatie. Daaruit blijkt dat het desbetreffende referentiekader – en bij uitbreiding dus ook de fundamentele rechtswaarborgen die het vormgeven – vooral in staat is om de grenzen van specifieke verplichtingen te markeren, zonder evenwel afbreuk te doen aan de beoordelingsvrijheid van de overheden bij het maken van complexe fiscale beleidskeuzes.

Dit onderzoek werd in 2023 bekroond met de European Doctoral Tax Thesis Award, toegekend door de European Association of Tax Law Professors (EATLP) en de Europese Commissie, Directoraat-generaal Belastingen en Douane-unie (DG TAXUD).

Publicaties

Felix verdedigde zijn doctoraat op 14 december 2022. Lees hier de volledige tekst.

Voor alle andere publicaties waaraan Felix heeft meegewerkt, zie Research Explorer