Context & nuance. Kritisch reflecteren over actuele thema’s.
We kiezen hierbij bewust voor activerende werkvormen. Elk van de colleges vergt voorbereiding door de studenten, bv. het lezen van een literaire of academische tekst, het bekijken van een film(fragment), het beluisteren van een podcast, het bijwonen van een theatervoorstelling of het bezoeken van een tentoonstelling… Naast deze algemene voorbereiding worden de studenten in het begin van het semester ingedeeld in interdisciplinaire groepjes. Per college wordt een groepje aangeduid dat voor die specifieke les drie discussievragen voorbereidt. Deze discussievragen worden vooraf via het leerplatform Ufora met de andere studenten gedeeld en dienen als uitgangspunt voor het debat en de interactie tijdens de colleges.
- Meer informatie in de studiefiche (Nederlands).
Voor wie?
Dit vak is een universiteitsbreed keuzevak en kan dus door studenten uit een brede waaier aan opleidingen gevolgd worden. Het opleidingsonderdeel kan worden opgenomen in de vrije keuzeruimte van je opleiding of via een creditcontract.
Context en nuance biedt een verbredende interdisciplinaire inkijk in wat de humane wetenschappen te bieden hebben. De studenten worden ingedeeld in diverse groepjes met het oog op een maximale kruisbestuiving tussen verschillende invalshoeken en opleidingsachtergronden.
Thema 2023-24: Klimaatkwesties
Een actueel maatschappelijk thema wordt bestudeerd aan de hand van inzichten uit de humane wetenschappen. In het academiejaar 2023-2024 behandelen we het thema 'Klimaatkwesties'.
De klimaatverandering wordt traditioneel beschouwd als hoofdzakelijk een natuurwetenschappelijke, economische en technologische aangelegenheid. Recent is echter het besef gegroeid dat er ook voor de humane wetenschappen een belangrijke rol is weggelegd in het klimaatdebat. De filosofie kan bijvoorbeeld helpen bij het ontwikkelen van morele kaders voor het aanpakken van klimaatverandering en het verkennen van de fundamentele waarden en aannames die ten grondslag liggen aan ons begrip van en onze omgang met de natuurlijke wereld. De geschiedenis en de archeologie geven ons dan weer inzicht in de manier waarop vroegere samenlevingen zich hebben aangepast aan veranderingen in het klimaat en hun omgeving hebben vormgegeven. De taalkunde helpt ons op haar beurt begrijpen hoe taalgebruik en framing het bewustzijn rond klimaatverandering en de effectiviteit van communicatie over dit onderwerp kunnen beïnvloeden, en de literatuur-, kunst- en theaterwetenschap verschaffen ons inzicht in de menselijke verbeelding van klimaatverandering via de analyse van artistieke en creatieve expressievormen uit verschillende tijden en culturen.
Tijdens de colleges maak je kennis met een breed spectrum aan menswetenschappelijke benaderingen van de klimaatproblematiek. Elke week laten één of meer experten uit een ander wetenschapsdomein hun licht schijnen op het thema. Telkens wordt een algemene beschouwing over de bijdrage die een bepaalde menswetenschappelijke discipline kan leveren aan een beter begrip en/of effectieve aanpak van klimaatverandering gecombineerd met één of meer gevalstudies die die meerwaarde aantonen.
Programma 2023-24
De colleges vinden plaats in het eerste semester op maandag van 17.30 u. tot 20.30 u. in auditorium 1 Jan Broeckx (Campus Boekentoren, Blandijnberg 2)
25/09: Openingscollege
prof. dr. Stef Craps
Tijdens het inleidende college wordt het jaarthema toegelicht en wordt in algemene zin de bijdrage aan het klimaatdebat besproken van de environmental humanities, een interdisciplinair onderzoeksgebied dat zich richt op de studie van de culturele, filosofische en historische dimensies van menselijke interacties met de natuurlijke omgeving en de manier waarop die bepalend zijn voor ons begrip van de wereld om ons heen en ons vermogen om te reageren op de hedendaagse ecologische uitdagingen.
02/10: Klimaatverandering, individuele verantwoordelijkheid en sociaal activisme: Moraalfilosofie als bron van kracht en hoop
prof. dr. Sigrid Sterckx (filosofie)
Klimaatverandering vormt een enorm grote bedreiging voor de mensheid, en toch is de reactie erop nog steeds vaak non-actie. Hoe komt het dat er een dermate grote 'motivationele kloof' lijkt te bestaan? In dit college zal enerzijds worden gefocust op debatten over individuele morele verantwoordelijkheid voor klimaatverandering, vanuit filosofisch en moraalpsychologisch perspectief. Anderzijds zullen we verkennen hoe zowel moraalfilosofie als moraalpsychologie een bron van empowerment kunnen zijn voor activisme en collectieve hoop. We zullen nader ingaan op het concrete voorbeeld van het activisme van Extinction Rebellion (XR) en hun pleidooi voor een nieuw sociaal contract.
09/10: Klimaatsverandering en antropogene impact op het globale ecosysteem tijdens de prehistorie en de pre-industriële periode
prof. dr. Koen Deforce (archeologie)
Klimaatsverandering is geen nieuw fenomeen maar ook de antropogene impact op het globale ecosysteem heeft een heel lange geschiedenis. Deze les geeft een overzicht van klimatologische schommelingen doorheen de prehistorische en historische perioden en de impact daarvan op mens en milieu. Daarnaast bekijken we ook de pre-industriële impact van de mens op het globale ecosysteem en het klimaat. Ten slotte wordt ook de potentiële impact van de huidige klimaatsverandering op ons archeologisch erfgoed kort belicht.
16/10: Klimaat, mens en natuur: Een korte geschiedenis
prof. dr. Christophe Verbruggen (geschiedenis)
Aan de hand van de klimaatgeschiedenis vanaf de zogenaamde Kleine IJstijd tot vandaag—van de Vlaamse polders, de Alpen, de Andes en China—wordt in deze les betoogd dat de geschiedenis van het klimaat moet worden gezien in het kader van de globale interactie tussen mens en natuur én de intermenselijke dynamieken. Al te vaak is dat niet of te weinig het geval. We moeten er ons ook voor hoeden te vervallen in een klimaatdeterminisme. Klimaatgeschiedenis moet dus worden gecombineerd met sociaal-historische vraagstellingen. Vragen over de impact van klimaatverandering hangen samen met vragen over weerbaarheid, sociale kwetsbaarheid en rechtvaardigheid.
23/10: Literature and Climate Change: Representational Challenges and Opportunities
prof. dr. Marco Caracciolo (letterkunde)
The point of departure for this lecture is that the ecological crisis calls for new representational forms in literature and other media. Established Western genres such as lyric poetry or the novel are deeply bound up with the ideas of human centrality and mastery that have, arguably, led to catastrophic climate change. Therefore, imagining the scale and ramifications of environmental disruption requires rethinking some of the fundamental assumptions of literature as it has been practiced in Western modernity. Numerous contemporary writers are engaged in this project, and a few of their works will be discussed and analyzed in the lecture. In turn, the lecture will suggest that this rethinking of literary representation can contribute to broader debates on how the climate crisis should be described and communicated across a wide range of discourse genres and media.
24/10 en 25/10: Opvoering theatervoorstelling Zone X
Zone X is een futuristische toeristische stadswandeling. De voorstelling, gecreëerd in 2022, speelt zich af in 2124. Gids Miko neemt je mee op wandel door een gebied dat na De Ramp van 2034 werd afgeschermd van de wereld. De tijd bleef er stilstaan, de lokale bevolking leeft er nog als in de jaren 2020. Wandelend door deze levendige ruïne van de vroege 21ste eeuw ontleedt Miko met passie en bevreemding onze sporen. Ze fileert ons hedendaagse denken en handelen genadeloos, houdt ons onder de microscoop als de bizarre wezens die we voor onze nazaten zullen blijken te zijn. Aangezien veel informatie verloren is gegaan, moeten Miko’s interpretaties hier en daar behoorlijk creatief zijn. Speciaal voor de studenten van het vak 'Context en nuance' zal Zone X worden heropgevoerd in Gent.
30/10: Vraag-en-antwoordsessie met theatermakers Kyoko Scholiers en Tom Hannes over Zone X
prof. dr. Bram Van Oostveldt (theaterwetenschappen)
06/11: Antropoceen, milieu en poëzie aan het einde van de oudheid
prof. dr. Marco Formisano (klassieke-oudheidstudies)
Zodra we denken aan ecologische crisissen en de opwarming van het klimaat, gaan onze gedachten automatisch uit naar het heden. En als we tekstuele configuraties van deze fenomenen willen analyseren, dan neigen we ernaar om alleen bepaalde genres en vormen te beschouwen, met name de roman. Maar hoe kan (literatuur uit) een heel verschillende periode zoals de klassieke oudheid ons helpen om milieucrisissen te conceptualiseren? In deze les zullen we eerst stilstaan bij de rol van de klassieke-oudheidstudies binnen het ecokritische discours en bij de verhouding van mensen uit die periode tot hun omgeving. Daarna zullen we het gedicht 'De roof van Proserpina' van Claudius Claudianus (vierde eeuw na Christus) onder de loep nemen, met bijzondere aandacht voor gewelddadige natuurlijke elementen, kolossale landverplaatsingen en het heiligschennende ontwortelen van bomen—aspecten die mogelijks licht kunnen werpen op onze huidige situatie.
13/11: Art in Times of Climate Change, from c. 1500 to Now
prof. dr. Jaya Remond en dr. Catherine Powell-Warren (kunstwetenschappen)
Artists have conceptualized and placed the imitation of nature at the core of the artistic process since (at least!) the 15th century. Indeed, image makers have developed sophisticated observational and depictive tools to portray, stabilize, and analyze nature in a range of formats (from drawing to print to painting, photography, and video and performance art). As privileged witnesses and trained observers of nature, artists have also addressed, tangentially or frontally, questions of climate change and disruption. Stimulated by their own environments (including patrons, supporting institutions, and networks), they managed and subverted climate and environmental conditions to meet certain ends. For instance, modifications of the environment, caused by the so-called ‘Little Ice Age’, take center stage in 16th- and 17th-century landscape paintings depicting winter scenes. More recently artists such as Edward Burtynsky, Mary Mattingly, and John Akomfrah have called attention to the destruction of the environment, the accompanying climate change and resulting food crisis in their photographs and video installations. Focusing on Western art in a decentered perspective, this class proposes to look at some of the ways in which art and its various techniques have been mobilized to look at, interpret, and think about environmental changes and promote climate change activism.
20/11: Communicatie over klimaatverandering in Vlaanderen: Een analyse van inhouden en stijlen
em. prof. dr. Kristin Davidse en em. prof. dr. Anne-Marie Simon-Vandenbergen (taalkunde)
In deze les ligt de focus op de manier waarop communicatie over klimaatverandering verloopt in Vlaanderen. Transparante communicatie tussen wetenschappers, overheid en burgers is essentieel om verbondenheid over te bereiken doelstellingen te bewerkstelligen. We geven een overzicht van taalkundige analysemethodes die zowel expliciete en impliciete betekenissen als attitudes en emoties van de schrijvers/sprekers belichten. Tot de taalkundige insteek behoren in het bijzonder polyfonie (Welke stemmen komen in de teksten aan bod, tegenover wie neemt de schrijver/spreker een standpunt in?), metafoor en woordenschat die de subjectieve attitudes van de schrijver/spreker uitdrukt. We passen die analyses toe op een aantal cruciale tekstsoorten, zoals politieke boodschappen, journalistiek en sociale media.
27/11: Klimaat, taal en cultuur in Afrika: Een diep-historisch perspectief
prof. dr. Koen Bostoen (Afrikaanse talen en culturen)
Ondanks hun beperkte bijdrage aan de wereldwijde CO2-uitstoot doorstaan Afrikaanse landen in toenemende mate het leeuwendeel van de negatieve gevolgen van de huidige door de mens veroorzaakte klimaatverandering: extreme hitte, droogte en overstromingen, met armoede en voedselonzekerheid tot gevolg. De stijging van het aantal klimaatvluchtelingen uit Afrika kan dus nauwelijks verbazen. In Afrika, waar de wieg van de moderne mens staat, is klimaatverandering weliswaar verre van een nieuw fenomeen. Afrikanen hebben een diepe geschiedenis van klimaatadaptie, en mobiliteit is een terugkerende respons op een veranderend klimaat en ermee samenhangende wijzigingen in natuurlijke omgeving. Klimatologisch gestuurde migratie leidde tot belangrijke historische evoluties in de taalkundige, culturele en biologische diversiteit van het Afrikaanse continent. In deze les zullen we dit onder andere aantonen aan de hand van de fameuze gevalstudie van de zogenaamde 'Bantoe-expansie', die ongeveer 4.000 jaar geleden startte, alsook de verspreiding van de Niger-Congotalen, ’s werelds grootste taalfamilie, ongeveer 12.000 jaar geleden.
04/12: Groene Olympische Spelen? Tokyo 2020 tussen duurzaamheid en greenwashing
prof. dr. Andreas Niehaus (Oosterse talen en culturen)
De Olympische Spelen zijn sinds hun ontstaan op ecologisch vlak steeds destructiever geworden, en de milieukosten van het organiseren van de Spelen zijn een belangrijk onderwerp van publiek debat en discussie geworden. In 1995 heeft het Internationaal Olympisch Comité, in navolging van de Verenigde Naties, duurzaamheid officieel in zijn kernmissie opgenomen en steeds meer benadrukt hoe belangrijk het is om de natuurlijke omgeving te beschermen en de Olympische Spelen op een duurzame manier te organiseren. Steden die meedingen naar de organisatie van de Spelen zijn daarom 'verplicht' om milieu en duurzaamheid in hun kandidatuur op te nemen. In het geval van Japan kunnen we zien hoe het milieu (al dan niet) een rol heeft gespeeld bij de voorbereidingen en organisatie van de Spelen. Toen Tokyo zijn kandidatuur voor 2020 opstelde, was een van de centrale onderdelen ervan het 'duurzaamheidsconcept', ontwikkeld rond de 17 doelstellingen voor duurzame ontwikkeling (SDGs) van de Verenigde Naties. Dit concept richtte zich op vijf hoofdthema’s: klimaatverandering, grondstoffenbeheer, natuurlijke omgeving en biodiversiteit, mensenrechten en betrokkenheid. Ik zal de Olympische Spelen van Tokyo 2020 aangrijpen om het verhaal van de “Groene Olympische Spelen” kritisch te bevragen aan de hand van theorieën als celebration capitalism (Jules Boykoff) en disaster capitalism (Naomi Klein).
11/12: In Conversation with Craig Santos Perez about His Poetry Collection Habitat Threshold
In December 2023, the renowned poet and literary scholar Craig Santos Perez, a native Pacific Islander, will be visiting Ghent University to deliver a keynote lecture at a major human rights conference and to discuss his work with the students taking this course. The conversation will focus on his recent book Habitat Threshold, a timely and powerful collection of eco-poetry that explores the climate and ecological crisis and critiques various systems—including racism, colonialism, and capitalism—that contribute to it. In a sequence of formally innovative poems, Perez unflinchingly examines the causes and consequences of climate change, biodiversity loss, pollution, and other sustainability challenges, while also movingly describing his struggles with raising his daughter on a warming and environmentally degraded planet and confronting his own complicity in ecological destruction.
Contact
Prof. dr. Stef Craps