Context & nuance. Kritisch reflecteren over actuele thema’s.
We kiezen hierbij bewust voor activerende werkvormen. Elk van de colleges vereist voorbereiding, bijv. het lezen van een literaire of academische tekst, het bekijken van een film(fragment) of het beluisteren van een podcast. Naast deze algemene voorbereiding worden de studenten aan het begin van het semester ingedeeld in interdisciplinaire groepjes, waarvan er per college (minstens) één wordt aangeduid om voor die specifieke les drie discussievragen voor te bereiden. Die discussievragen worden vooraf via het leerplatform Ufora met de andere studenten gedeeld en dienen als uitgangspunt voor het debat en de interactie tijdens de colleges.
Voor wie?
Dit vak is een universiteitsbreed keuzevak en kan dus worden gevolgd door studenten uit een brede waaier aan opleidingen. Het opleidingsonderdeel kan worden opgenomen in de vrije keuzeruimte van je opleiding of via een creditcontract.
Context en nuance biedt een verbredende interdisciplinaire inkijk in wat de humane wetenschappen te bieden hebben. De studenten worden ingedeeld in diverse groepjes met het oog op een maximale kruisbestuiving tussen verschillende invalshoeken en opleidingsachtergronden.
Thema 2025-26: Migratie
Een actueel maatschappelijk thema wordt bestudeerd aan de hand van inzichten uit de humane wetenschappen. In het academiejaar 2025-2026 behandelen we het thema Migratie.
Migratie is een dynamisch fenomeen dat zowel individuen als samenlevingen sterk beïnvloedt. Mensen migreren om uiteenlopende redenen: liefde, studie, werk, veiligheid, klimaatverandering. Migratie kan tijdelijk of permanent zijn, vrijwillig of gedwongen, dichtbij of verweg. Dit vak biedt een interdisciplinaire benadering van migratie vanuit het perspectief van de Migration Humanities – een onderzoeksveld dat migratie bestudeert via geesteswetenschappelijke disciplines zoals geschiedenis, filosofie, (toegepaste) taalkunde, literatuurwetenschappen, kunstwetenschappen en regiostudies.
Terwijl migratie vaak wordt bestudeerd binnen sociaalwetenschappelijke, economische, juridische of politieke kaders, belichten de humane wetenschappen hoe migratie wordt ervaren, verteld, herinnerd en gerepresenteerd in taal, beeld, literatuur en cultuur. Filosofie biedt inzichten in ethische vragen rond migratie, zoals de ethische implicaties van grenscontroles, de spanning tussen universele mensenrechten en de soevereiniteit van staten of de rechten en plichten van nieuwkomers. Geschiedenis biedt inzicht in hoe migratie haar stempel heeft gedrukt op identiteitsvorming, culturele uitwisseling en sociale transformaties door de eeuwen heen. Archeologisch onderzoek naar materiële sporen van migratie – van handelsroutes tot vluchtelingenkampen – laat zien hoe migratie tastbare sporen nalaat in landschappen en erfgoed. Taalkunde en toegepaste taalkunde analyseren hoe migratie leidt tot taalcontact en taalverandering, hoe taalkennis, taalgebruik en taalideologie de toegang tot diensten en sociale ruimtes kan faciliteren maar evengoed afremmen, of hoe het taalgebruik in discoursen over migratie – in media, politiek, recht – percepties en beleid vormgeven. Literatuur- en kunstwetenschappen helpen ons begrijpen hoe migratie wordt verbeeld, hoe verhalen van migranten worden verteld en hoe literaire en visuele representaties de perceptie beïnvloeden. Regiostudies vullen inzichten vanuit bestemmingslanden aan met cruciale transnationale en vertrekperspectieven: hoe migratie mondiale connecties schept, hoe migratienetwerken functioneren en hoe lokale gemeenschappen in verschillende werelddelen omgaan met de impact van migratie.
Tijdens de colleges maken studenten kennis met een breed spectrum aan geesteswetenschappelijke benaderingen van migratie. Elke week delen één of meer experten uit een ander wetenschapsdomein hun inzichten over het thema, en wordt een specifieke benadering uit de humanities gekoppeld aan één of meer casestudies die laten zien hoe migratie kan worden begrepen als een cultureel, historisch en discursief fenomeen.
- Meer informatie in de studiefiche (Nederlands).
Programma 2025-26
Alle colleges vinden plaats in het eerste semester op maandag van 17.30 u. tot 20.30 u. op campus Ufo, gebouw Technicum, blok 2 (T2), Sint-Pietersnieuwstraat 41.
Alle colleges worden georganiseerd in het Nederlands, met uitzondering van het gastcollege op maandag 24/11.
Tijdens het discussiemoment na het hoorcollege kunnen studenten zich uitdrukken in het Nederlands en het Engels, naargelang voorkeur.
22/9/2025 – Openingscollege: migratie door de lens van de humanities
prof. Katrijn Maryns, prof. July De Wilde, dr. Marie Jacobs en dra. Lotte Remue - Vakgroep Vertalen, Tolken en Communicatie
Tijdens het inleidende college wordt eerst het jaarthema toegelicht, en bespreken we hoe de geesteswetenschappen bijdragen tot het migratiedebat. We gaan dieper in op de rol van migration humanities, een interdisciplinair onderzoeksgebied dat migratie onderzoekt als een fundamenteel menselijke ervaring, bekeken door de lens van culturele, historische, linguïstische, literaire, filosofische en artistieke praktijken. Daarna gaan we dieper in op de rol van taal in de context van migratie en vluchtelingen. We bespreken hoe taal een cruciale factor is in de communicatie tussen dienstverleners en verzoekers om internationale bescherming, en hoe organisaties omgaan met meertaligheid en de impact van taal op de toegang tot zorg, sociaal-juridische ondersteuning en bescherming. Aan de hand van voorbeelden uit de Belgische migratie-en opvangcontext verkennen we de spanningen tussen noden op het terrein en het beschikbare taalbeleid- en aanbod.
29/9/2025 – Taal, groepsvorming en identiteit in de Congolese diaspora
prof. Michael Meeuwis – Vakgroep Talen en culturen
In dit college staan we stil bij de rol van taal en identiteit in migratie vanuit Centraal-Afrika, met bijzondere aandacht voor de Congolese diaspora. Congo is een meertalig land met Frans als officiële taal, een 230-tal lokale talen en daartussenin vier grote verkeerstalen waarvan elk in een ander geografisch gebied wordt gebruikt. Wanneer Congolezen migreren naar het Globale Noorden, vervalt die geografische logica, en ontstaan er nieuwe taaldynamieken binnen de diaspora. We verkennen hoe taalkeuze en taalgebruik evolueren in die context, welke impact dat heeft op groepsvorming, en hoe dit bijdraagt aan het vormgeven van diaspora-identiteit.
6/10/2025 – Migrantenvrouwen, arbeid en gemeenschapsvorming: een kritische blik op feministische verworvenheden
dra. Neslihan Dogan – Vakgroep Geschiedenis
In dit college richten we ons op de naoorlogse arbeidsmigratie vanuit het perspectief van migrantenvrouwen. Aan de hand van het voorbeeld van Turkse vrouwen van de eerste generatie in Gent, onderzoeken we hun rol in reproductieve arbeid en de opbouw van aankomst- en solidariteitsnetwerken. We gebruiken deze casus om te reflecteren op de verwezenlijkingen van de tweede feministische golf, maar ook om deze te bevragen vanuit een migratie- en gemeenschapsgericht perspectief.
13/10/2025 – Meertaligheid versus Nederlands. Een valse tegenstelling
em. prof. Piet Van Avermaet – Vakgroep Taalkunde
Sinds de eerste PISA resultaten van 2000 weten we dat sociale ongelijkheid in onderwijs in Vlaanderen een hardnekkig probleem is. In het verklaren van deze ongelijkheid wordt taal (i.e. de kennis van de dominante taal) vaak naar voor geschoven als de belangrijkste – zoniet de enige – oorzaak. Deze causale interpretatie heeft een enorme impact op het onderwijsbeleid – en in het bijzonder het taalbeleid – van de laatste 15-20 jaar. Al bijna 2 decennia wordt de kennis van de dominante taal (i.e. het Standaard Nederlands) gezien als de voornaamste hefboom voor schoolsucces. Als gevolg daarvan kiezen scholen nog vaak voor het bannen van de meertaligheid op school en derhalve voor een exclusief taalbadmodel Nederlands.
Ondanks het feit dat de meeste scholen vandaag meertalige sociale en lerende ruimtes zijn en er weinig onderzoeksevidentie is voor de effectiviteit van een exclusief taalbadmodel Nederlands, blijft De Vlaamse overheid vasthouden aan een steeds strengere eentalige visie en discours. Derhalve blijven veel scholen vaak vasthouden aan een eentalige aanpak waarbij kinderen worden ondergedompeld in het Nederlands en waarbij hun meertaligheid geen plaats heeft. De meertaligheid van kinderen wordt dan vaak niet toegelaten op school en in de dagelijkse klasinteractie.
In dit college zal ik de binaire voorstelling van meertaligheid en Nederlands in onderwijs – alsof ze elkaars tegenpolen zijn – kritisch bespreken.
20/10/2025 – Is samenleven in diversiteit seculier of religieus? Nieuwe (Islamitische) perspectieven op oude vraagstukken.
An Van Raemdonck – Vakgroep Talen en culturen
De aanwezigheid van migranten in het Globale Noorden leidde in de voorbije decennia tot de ontwikkeling van verschillende modellen en visies op de samenleving. In dit college hanteren we een interdisciplinaire lens op de totstandkoming van deze modellen, gaande van multiculturalisme, (super)diversiteit tot convivialiteit. Theorievorming en kritieken op deze visies worden aangevuld door eerder ‘onzichtbare’ en ongekende perspectieven op samenleven in diversiteit, namelijk, vanuit Islamitische referentiekaders. Twee concrete case studies illustreren deze Islamitisch geïnspireerde perspectieven en ethische kaders: omgaan met Islamofobie, anti-moslim racisme en discriminatie, en de organisatie en deelname aan publieke iftar tafels in België (het breken van de vasten tijdens Ramadan).
27/10/2025 - Baden en badgewoontes: interculturele beïnvloedingen van een dagelijkse gewoonte
prof. Sadi Marechal – Vakgroep Archeologie
Baden en badgewoontes zijn sterk cultureel bepaald: ze zijn gelinkt aan de manier waarop we omgaan met ons lichaam (schoonheidsidealen, zelfrepresentatie), met hygiëne en met onze gezondheid. Maar tegelijkertijd zijn badgewoontes ook zeer flexibel en nemen ze vaak andere gewoontes over en passen deze aan in een context van zowel adoptie als adaptatie. Dit college focust op veranderingen en continuïteit van Europese badgewoontes door de eeuwen heen binnen een context van continue multiculturaliteit.
3 /11/2025 - Literatuur en migratie
prof. Ilse Logie en dra. Zahra El Morabit Sghire – Vakgroep Letterkunde
In dit college wordt ingegaan op de rol die hedendaagse literatuur speelt in het aanreiken van inzichten over de ervaringen van migranten. Als overkoepelende term kan ‘migrantenliteratuur’ verwijzen naar teksten geschreven door, maar ook over migranten – een onderscheid dat op zich al een spanningsveld creëert. Terugkerende thema’s binnen deze literatuur zijn de beweegredenen voor migratie, het verloop van het migratietraject en het belang hierin van grenzen, de band met zowel het thuisland als het adoptieland, en de constructie van een gelaagde identiteit.
Bij de besproken voorbeelden zal de nadruk liggen op narratief proza (zoals kronieken, getuigenissen en vormen van autofictie) uit de Spaanstalige wereld, en op specifieke literaire strategieën die worden ingezet om het migrantenbestaan tastbaar te maken (zoals processen van hybridisering en meertaligheid, het gebruik van metaforen, en de weergave van affect en zintuiglijkheid). De literaire verbeelding is bij uitstek geschikt om de complexiteit van migratie op te roepen en biedt daardoor weerwerk tegen de eenzijdigheid die vaak overheerst in het publieke discours.
10/11/2025– Geen college
17/11/2025 – Migratie en religie: twee dynamische processen zonder einde
prof. Tine Vekemans - Vakgroep Talen en culturen
De relatie tussen migratie en religie is door de tijd heen onderwerp geweest van intensieve discussies. In dit college benaderen we deze thematiek niet vanuit een gepolitiseerd perspectief, maar onderzoeken we hoe religieuze praktijken en gewoonten zich ontwikkelen tijdens en na migratie. Migratie impliceert immers niet louter de introductie van nieuwe ideeën, tradities en gebruiken in andere contexten; het is tevens een proces waarbij culturele en religieuze concepten en praktijken zelf onderhevig zijn aan verandering en transformatie. Deze veranderingen voltrekken zich zelden op uniforme wijze en zijn nooit definitief afgerond. Ze kunnen voortkomen uit uiteenlopende factoren, zoals doctrinaire beperkingen, het wegvallen van traditionele hiërarchieën, interactie—hetzij verrijkend, hetzij conflictueus—met andere groepen, of uit meer fundamentele elementen zoals klimaat en seizoensgebonden ritmes.
Dit college is gebaseerd op antropologisch en tekstueel onderzoek naar het Jaïnisme—een religieuze traditie met oorsprong in India, waarvan de hedendaagse vorm teruggaat tot de zesde eeuw v.o.t.—en Jain-gemeenschappen buiten India. Dit gebeurt vanuit het perspectief van ‘geleefde religie’ (lived religion). Hoewel de focus ligt op het Jaïnisme, zijn de geschetste dynamieken in zekere mate toepasbaar op andere religieuze en religieus-culturele tradities. Doorheen de discussie en de gebruikte teksten worden studenten aangezet om met een open blik te reflecteren over de impact van migratie op geloofspraktijken en culturele gewoontes.
24/11/2025 - Ecologies of Mourning and Gestures of Care for Migrant Deaths. The Virtual Commemoration Site of Necropolis (United)
prof. Christel Stalpaert and Arkadi Zaides – Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen
“The dead must be respected and treated properly” (ix). In her book Our Grateful Dead (2021), Vinciane Despret suggests that in order to be treated properly and with respect, the dead need to be situated. They need to be assigned a location from which “they can finish what they were made to do” (9). This means that an ecology of mourning is to be installed: a place that has been made for them, where they can manifest their ways of being, and of which those left behind can feel the affects. Despret considers this caring for the dead as an ecological question, investigating and creating conditions under which the dead can exist: “What makes for a good milieu for them and for those who have taken on the responsibility for their accomplishment?” (9).
In their lecture, Arkadi Zaides and Christel Stalpaert entangle their thoughts on ecologies of mourning and gestures of care for migrant deaths. They do so on the basis of two projects in which they are closely involved: the ongoing performance project Necropolis, and the research project Necropolis United. Both projects are based on the United List of Deaths and aim to install an ecology of mourning, a dignified tribute to those people who died or disappeared during migration. Since 1993, United for Intercultural Action, a European network against racism, lists and documents the deaths of persons who lost their lives on their way to the continent and in their quest for European citizenship. The projects develop, in close collaboration with migrant communities, virtual memorial practices for commemorating these migrant deaths.
1/12/2025 – Muziek, migratie en meervoudige identiteiten: Audioculturen in transitie tussen Latijns-Amerika en de digitale wereld
prof. Alexandra Sanchez en dra Elisa Robbe – Vakgroep Vertalen, Tolken en Communicatie
Hoe klinken transnationale identiteiten onderweg? Welke migratieverhalen schuilen er achter Latijns-Amerikaanse muziekgenres? In deze lezing focussen we op de rol van muziek in de identiteitsconstructie van Latijns-Amerikaanse migranten in en door Mexico, de Caraïben en de VS. Elisa Robbe onderzoekt hoe genres als cumbia, salsa en reggaeton niet enkel culturele continuïteit belichamen, maar ook creatieve adaptatie en verzet uitdrukken in contexten van migratie en digitale representatie. Alexandra Sanchez onderzoekt het grensfenomeen van corridos tumbados: een hybride muziekstijl die volkse Mexicaanse ballades verweeft met Noord-Amerikaanse genres zoals hiphop en trap, en zo een muzikaal samenspel creëert tussen folclore de México en urban culture made in the USA. Beide bijdragen tonen hoe muzikale praktijken – vaak gedeeld via digitale platforms – dienen als ruimtes voor gemeenschap, (zelf)representatie en verzet tegen dominante migratiediscoursen.
8/12/2025 – Afsluitende sessie
Na weken van boeiende inzichten, kritische analyses en academische verdieping, gooien we het tijdens de afsluitende sessie over een andere boeg. Geen bronnenonderzoek, grafieken of voetnoten, maar een frisse, alternatieve sessie die prikkelt, verrast en misschien zelfs ontroert. Verwacht geen klassiek college, we verkennen samen hoe migratie leeft buiten de aula – in beelden, emoties en ervaringen.
Contact
prof. July De Wilde