Samenwerking met Israëlische partners – update 5 maart 2025

Enkele maanden geleden ontvingen jullie een stand van zaken omtrent het stopzetten van een aantal institutionele samenwerkingen met Israëlische partners. Via dit bericht bezorgen we jullie een update omtrent deze complexe onderneming.

Waar staan we al?

In mei 2024 besloot de UGent alle lopende institutionele samenwerkingen met Israëlische universiteiten en onderzoeksinstellingen betrokken bij mensenrechtenschendingen te willen stopzetten. De UGent beperkt de volgende samenwerkingen evenwel niet:

• Samenwerkingen met onderzoekers die verbonden zijn aan Israëlische organisaties die niet betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen.
• Individuele samenwerkingen (publicaties, gastlessen, samenwerkingen die geen institutionele overeenkomst vereisen).
• Samenwerkingen met onderzoekers die de Israëlische nationaliteit hebben (en niet betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen). Er is dus geen sprake van discriminatie op basis van nationaliteit.

Na intensief voorbereidend werk en grondige juridische analyse, hebben de coördinatoren van de betrokken consortia in november 2024 formeel de eerste stappen gezet om de procedure tot consortiumwijziging op te starten. Zij hebben die vraag tot wijziging voorgelegd aan de betrokken project officers van de Europese Commissie. Die vraag tot wijziging was tweeledig, met name:

• Zal de Europese Commissie stappen ondernemen met betrekking tot de deelname van Israël aan Horizon Europe, gelet op de bepalingen met betrekking tot fundamentele rechten in de EU-Israël Associatieovereenkomst, Verordening 2021/695 en de Horizon Grant Agreement?
• Zal de Europese Commissie het beëindigen van de UGent-deelname aan het consortium beschouwen als een zogenoemde ‘proper termination’ (cf. art. 32.2 Horizon Grant Agreement)?

Een positief antwoord op de laatste vraag is cruciaal om te vermijden dat de Europese Commissie uitgaat van een zogenoemde ‘improper termination’ en dus terugbetalingen van de consortiumpartners - waarvan de UGent er telkens maar een is - eist, waardoor de kans gering is dat die consortiapartners zich akkoord verklaren met een beëindiging van een consortiumsamenwerking. Een ‘improper termination’ maakt het ook mogelijk voor consortiumpartners om schadevergoedingen van de UGent te eisen.

De UGent stuurde meerdere herinneringen uit maar ontving tot op vandaag slechts voor zes van de tien projecten waarin het nog samenwerkt met een gecontesteerde universiteit of onderzoeksinstelling een antwoord. De Europese Commissie deelde enkel mee dat een beëindiging van een samenwerking op basis van nationaliteit alleen zou neerkomen op discriminatie. De Europese Commissie gaf geen antwoord op de vraag naar ‘proper termination’, stellende dat zij geen voorafgaandelijke beoordeling van hypothetische scenario’s kan doen.

De volgende stap

Op basis van de ontvangen antwoorden moet de UGent concluderen dat de Europese Commissie in deze fase niet wil oordelen over het proper/improper karakter van de beoogde stopzettingen. Daarom zal de UGent zich nu wenden tot de procedure beschreven in art. 32.2 Grant Agreement, bedoeld om binnen de consortia een akkoord te vinden over de beëindiging van de deelname van de UGent aan het consortium. De UGent kan deze beslissing immers niet eenzijdig nemen. Zo’n akkoord moet vervolgens worden voorgelegd aan de Europese Commissie, die zich moet uitspreken over het proper/improper karakter ervan. De UGent zal deze maand nog starten met de besprekingen hierover binnen een van de consortia.

Zijn er nieuwe samenwerkingen met Israëlische partners opgestart?

Sinds november 2024 werd er één nieuwe samenwerkingsovereenkomst getekend met een Israëlische organisatie. Het betreft een samenwerking met Materials Zone, in het kader van Horizon Europe. Materials Zone is een Israëlische start-up die een softwareplatform voor materiaalonderzoek heeft ontwikkeld dat projectpartners toelaat in real time en volgens een vast format data te delen met elkaar. Daarnaast liggen nog twee overeenkomsten klaar ter ondertekening. De eerste is met Vaxa Technologies, een bedrijf dat algen produceert, voor diensten geleverd door de UGent. De tweede is met Schneider Children’s Medical Center, in het kader van een ERA-NET samenwerking. Deze drie samenwerkingen werden voorgelegd aan de Commissie Mensenrechtenbeleid en Dual Use Onderzoek, die telkens een positief advies formuleerde. De projecten kunnen niet misbruikt worden voor mensenrechtenschendingen en de organisaties zijn niet betrokken bij mensenrechtenschendingen.

Sinds november 2024 heeft de Commissie Mensenrechtenbeleid en Dual Use Onderzoek geen negatieve adviezen uitgevaardigd met betrekking tot een samenwerking met een Israëlische organisatie. Er zijn geen onderzoekers geweest met intenties tot institutionele samenwerking met in Israël gevestigde organisaties betrokken bij mensenrechtenschendingen. Enkele onderzoekers vroegen de commissie wel om advies over een niet-institutionele samenwerking met Alagene, een start-up die focust op fermentatie-gebaseerde eiwitten. Het bijbehorende commissieadvies was positief.