Toespraak rector Rik Van de Walle op opening academiejaar 2025-2026

Geachte genodigden
Collega’s, studenten
Beste UGent’ers

Opmaat

Welkom op de opening van ons academiejaar. Welkom hier in het Ufo.
U bent in groten getale aanwezig. Dat doet plezier.

Dit is mijn laatste toespraak als rector van de Universiteit Gent. Een passend moment om even terug te blikken op de afgelopen acht jaar. Een passend moment ook om een gevoel van dankbaarheid en trots met u te delen.

Want ja, ik ben trots op wat we de voorbije jaren met z'n allen hebben gerealiseerd en durf te stellen dat we stenen hebben verlegd.

Over kerntaken als drijfveer

Acht jaar geleden was ik kandidaat voor het mandaat van rector omdat ik samen met kandidaat-vicerector Mieke Van Herreweghe de universiteit wilde teruggeven aan de UGent'ers, met een uitgesproken focus op onze kerntaken: wetenschappelijk onderzoek, academisch onderwijs en de creatie van maatschappelijke impact.

Uitgaande van vertrouwen gekoppeld aan verantwoordelijkheid. Met naast vertrouwen ook ruimte voor twijfel en nuance.

Rectoren, vicerectoren noch andere beleidsmakers vormen de kern van een universiteit. Het zijn onze onderzoekers, lesgevers en studenten die er veruit de belangrijkste actoren van zijn. Het was een voorrecht hen als rector te mogen dienen.

Niet alleen binnen de muren van de academie maar ook in het publieke debat heb ik onze kerntaken consequent centraal geplaatst. Talloze keren verwees ik naar de principes van de Magna Charta Universitatum: academische vrijheid, institutionele autonomie en de onlosmakelijke en noodzakelijke verstrengeling van universitair onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Die focus op onze kerntaken en op een aantal fundamentele basisprincipes – ik noem de Magna Charta Universitatum wel eens de grondwet waarop de werking van universiteiten gestoeld dient te zijn – heeft onder meer geleid tot nieuwe loopbaanmodellen aan onze universiteit, en tot de toekenning van basisfinanciering voor onderzoek.

Is dat beleid 'af', in de zin dat de genomen beslissingen volmaakt zijn? Neen. Moeten ze worden gemonitord en waar nodig bijgestuurd? Ja. Tegelijk roep ik op om overmonitoring te vermijden. Beleid moet de tijd krijgen om vruchten af te werpen; het succes of de tekortkomingen ervan kunnen doorgaans niet na slechts één of twee jaar op een zinvolle manier worden ingeschat.

Bovenal roep ik op om (i) de cruciale band tussen universitair onderwijs en wetenschappelijk onderzoek; (ii) institutionele autonomie; en (iii) academische vrijheid te blijven verdedigen. Intra muros en extra muros. Altijd en overal. Ten aanzien van wie of wat dan ook. Ondubbelzinnig.

Over UGent Verbeeldt

Vanuit de focus op onze kerntaken groeiden ook de langetermijnvisie en de bijbehorende plannen die inmiddels bekend zijn onder de noemer 'UGent Verbeeldt'. Hiermee bouwt onze universiteit haar toekomst, letterlijk en figuurlijk.

Met 'UGent Verbeeldt' zijn we tot een kompas gekomen dat richting kan en zal geven gedurende vele jaren. Ook daar ben ik trots op. En dankbaar. Voor de inzet van héél veel UGent'ers die er hun schouders onder hebben gezet en dat zullen blijven doen, in de universiteitsdiensten en in de faculteiten.

Over studentenhuisvesting

Aansluitend hierop wil ik de brug maken naar ons masterplan studentenhuisvesting. De UGent heeft de afgelopen jaren gestreefd naar meer kwaliteitsvolle en betaalbare huisvesting voor studenten. Het is niet bij streven gebleven; we hebben effectief een ruimer aanbod gecreëerd.

Voor een maatschappij zoals de onze is het broodnodig dat getalenteerde jonge mensen de weg naar de universiteit vinden en die durven te bewandelen. Ze moeten daartoe de nodige kansen én ruimte krijgen, andermaal letterlijk en figuurlijk.

Over ambassadeurschap

In de voorbije jaren heb ik als rector heel wat Vlaamse, federale en internationale instellingen beter leren kennen. Op diverse niveaus werden ideeën uitgewisseld en met elkaar geconfronteerd. De Universiteit Gent kon bijdragen tot – en vaak mee wegen op – de ontwikkeling van onderwijs- en onderzoeksbeleid in binnen- en buitenland.

Wanneer ik pas gepromoveerden toespreek tijdens plechtige proclamaties, benadruk ik altijd het belang van ambassadeurschap. Ik vraag de pas gepromoveerden dan expliciet om ambassadeurs van onze universiteit te zijn.

Wanneer mij de voorbije jaren werd gevraagd wat mijn job als rector van de UGent eigenlijk inhield, heb ik vaak geantwoord dat ik ook mezelf in de eerste plaats als een ambassadeur beschouw. Overigens niet enkel van de Universiteit Gent maar van de academie in het algemeen, waartoe álle universiteiten, hogescholen, onderzoekscentra en andere kennisinstellingen behoren.

Ik had het inderdaad vaak over 'de academie in het algemeen'. Hiermee minimaliseerde ik het belang van de Universiteit Gent niet en ook niet het belang dat ik er zelf aan hecht. Ik wilde en wil hiermee wel aangeven dat het belang van de academie, en de rollen die zij dient op te nemen, de particuliere belangen en rollen van de UGent overstijgen. Precies daarom vind ik het belangrijk de academie in het algemeen te dienen.

Dat ik ook na mijn rectoraat van de Universiteit Gent deel zal blijven uitmaken van de academie, stemt mij gelukkig. Ik zal ook in nieuwe rollen en contexten een ambassadeur proberen te zijn.

Over de fakkel doorgeven

Wie mij een beetje kent weet dat ik zeer graag rector van de Universiteit Gent ben geweest. Ik zal ook graag voormalig rector van onze universiteit zijn.

Geachte genodigden, de voorbije acht jaar heb ik – hebben we – een hele weg afgelegd. Die bracht ons op vooraf vastgelegde bestemmingen én op bestemmingen waarvan we aanvankelijk niet eens het bestaan hadden vermoed. We kwamen soms in een donker woud terecht. De rechte weg was soms verloren.

Maar na acht jaar hier en nu gekomen, kijk ik met trots en dankbaarheid terug op die tocht. Aan hen die tijdens die tocht (haast) elke dag heel nabij waren, op goede en op kwade dagen, ben ik bijzóndere dank verschuldigd. Die weze hier dan ook klaar en duidelijk uitgesproken.

Het is tijd om de fakkel door te geven. Om af te ronden. Dat doe ik door de Universiteit Gent en jullie allen een goed academiejaar en een mooie toekomst toe te wensen.

Het ga jullie goed.

Rik Van de Walle
Gent, 19 september 2025