Een vernieuwende aanpak voor traditionele griepvaccinatie

“Griep is niet één virus, maar een diverse groep virussen die bestaat uit verschillende subtypen en een veelheid aan stammen”, legt Kristien uit. “Gewone griepvaccins bieden een beperkte bescherming tegen een klein aantal stammen. Onze alternatieve aanpak resulteerde in de productie van antilichamen die bescherming bieden tegen een breed scala aan stammen van het H1N1 subtype van zowel varkens als mensen.”

Het varken als model voor de mens

Waarom is dat belangrijk? “De huidige griepvaccins moeten jaarlijks worden herzien en aangepast omdat griepvirussen evolueren”, zegt Kristien. “Bovendien bieden ze geen bescherming tegen griepvirussen van dieren, die mogelijk toekomstige pandemieën kunnen veroorzaken. Onze aanpak neemt het varken als model, omdat ze gevoelig zijn voor dezelfde griepvirus subtypen als mensen en een bron zijn van nieuwe griepvirussen. Door varkens opeenvolgend te vaccineren met heel diverse stammen, hebben we een veelbelovende strategie ontwikkeld om een breed gamma van H1N1-varianten te neutraliseren.”

Die strategie staat bekend als heterologe prime-boost. “Hierbij worden antilichaamproducerende cellen omgeleid naar geconserveerde delen van het belangrijkste eiwit van het griepvirus, het “hemagglutinine”, wat resulteert in een bredere immuunrespons. Onze bevindingen suggereren dat deze aanpak efficiënter breed reagerende B-geheugencellen kan aantrekken dan de huidige praktijk van herhaalde vaccinaties met griepstammen met geen of minimale verschillen. Hierdoor zou het mogelijk zijn te beschermen tegen een hele reeks toekomstige varianten én tegen kandidaat pandemische stammen van het H1N1 griepvirus.”

Van varken naar huisartsenpraktijk?

Kristiens onderzoek heeft nog geen perfect universeel griepvaccin voortgebracht, en er is nog een lange weg te gaan. “Er is nog meer onderzoek nodig naar de onderliggende immunologische mechanismen en het effect van basisimmuniteit. Mensen zijn meestal reeds blootgesteld geweest aan verschillende griepstammen door infectie en vaccinatie, in tegenstelling tot onze proefvarkens. Ook zou de goedkeuring nodig zijn van de Wereldgezondheidsorganisatie, die beslist over de samenstelling van de griepvaccins.”

“Voor mij toont dit onderzoek ook aan dat men zelfs met zeer traditionele vaccins een uitstekende bescherming tegen respiratoire virussen kan bekomen. Tijdens de COVID-19 pandemie heeft men biotechnologische vaccins met messenger RNA ingezet. Hun sterkte is dat ze snel op grote schaal kunnen worden aangemaakt. De huidige griepvaccins zijn vaccins van de eerste generatie, die stukjes geïnactiveerd (dood) virus bevatten. Maar als je die op een alternatieve manier gebruikt, krijg je dus verrassende resultaten. Het doet denken aan een gezegde van Marcel Proust: “Le seul veritable voyage, ce ne serait pas d’aller vers de nouveaux paysages, mais d’avoir d’autres yeux…”.

Over Kristien Van Reeth

Kristien Van Reeth is professor aan de vakgroep Translationele Fysiologie, Infectiologie en Volksgezondheid aan de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Gent. De influenza groep van prof. Van Reeth richt zich op varkensinfluenzavirussen en porcien respiratoir coronavirus. Ze gebruiken het varken als model voor humane influenza en andere virale respiratoire infecties van de mens.

De resultaten van haar onderzoek werden recent gepubliceerd in het tijdschrift Nature Communications. Kristien geeft zelf ook een blik achter de schermen van haar onderzoek in deze blogpost.