UGent'ers ontvangen ERC Consolidator Grant
(17-03-2022) Vier UGent-onderzoekers krijgen een ERC Consolidator Grant. Met deze belangrijke Europese onderzoeksbeurs kunnen zij hun grensverleggend onderzoek verderzetten.
Maar liefst vier UGent-onderzoekers krijgen een ERC Consolidator Grant. Van links naar rechts: An Hendrix, Clara Burbano Herrera, Clara-Mihaela Ionescu en Katleen De Preter.
De winnende projecten
MICROBE: het samenspel tussen 'wij' en 'zij'
Ons lichaam herbergt biljoenen bacteriën en het samenspel tussen "wij" en "zij" bepaalt de ontwikkeling en het verloop van infectieziekten en chronische ziekten zoals inflammatoire darmziekten, alsook de respons van tumoren op kankertherapie. Voor dit samenspel gebruiken bacteriën onder andere verschillende boodschapperstoffen verpakt in minuscule blaasjes (ook wel vesikels genoemd) die ze vrijstellen. Hoewel dit fenomeen reeds lang geleden beschreven is, is de biologische betekenis hiervan in het samenspel tussen “wij” en “zij” tot op vandaag grotendeels onbekend. De reden hiervoor is dat innovatieve technieken noodzakelijk zijn om deze bacteriële blaasjes in lichaamsvloeistoffen te bestuderen.
De onderzoeksgroep van An Hendrix heeft een voortrekkersrol gespeeld in de ontwikkeling van deze technieken wat resulteerde in de eerste identificatie van bacteriële blaasjes in het bloed van patiënten met inflammatoire darmziekten, HIV en kanker. Deze bevindingen resulteerden in de conceptualisatie van het ERC consolidator project 'MICROBE'. An Hendrix zal met haar onderzoeksteam bacteriële blaasjes in lichaamsvloeistoffen in kaart brengen en nagaan hoe deze blaasjes het ziekteverloop van patiënten beïnvloeden. Deze inzichten kunnen enerzijds bijdragen tot ontwikkeling van diagnostische toepassingen die toelaten het samenspel tussen “zij” en “wij” op te volgen, en anderzijds tot therapeutische toepassingen die de balans tussen “zij” en “wij” bijsturen en zo gezondheid garanderen.
'EpiGuide': therapieresistentie bij kankerbehandeling tijdig opsporen
Het doel van EpiGuide, het project van Katleen De Preter, is de ontwikkeling van een bloedtest die het mogelijk maakt tijdig therapieresistentie op te sporen bij kankerpatiënten onder behandeling. Door een meer gepersonaliseerde aanpak is er in het laatste decennium veel vooruitgang geboekt in de behandeling van kanker. Therapieresistentie blijft echter een belangrijke doodsoorzaak van kankerpatiënten. Hierbij ondergaan de kankercellen veranderingen die ervoor zorgen dat de therapie niet meer aanslaat. Deze veranderingen kunnen zich in het DNA van de kankercel bevinden, maar ook veranderingen in de epigenetica (chemische structureren op de DNA code) kunnen dit proces drijven. Momenteel gebeurt er veel onderzoek naar het begrijpen van de epigenetische mechanismen die leiden tot therapieresistentie, maar efficiënte methoden die het mogelijk maken om de epigenetische veranderingen van kankercellen onder behandeling te detecteren en op te volgen bestaan niet.
Met het EpiGuide project wil Katleen De Preter een bloedtest ontwikkelen die de epigenetische veranderingen opspoort door het analyseren van circulerend tumor-DNA in het bloed. Hiervoor zullen in eerste instantie zowel analytische als computationele methoden geoptimaliseerd worden. Deze methoden zullen vervolgens getest worden in bloedstalen uit muismodellen, waarna de EpiGuide methode toegepast zal worden in bloedstalen van kankerpatiënten.
Dit project focust op twee kankertypes, nl. een zeldzame kinderkanker (neuroblastoom) en een veelvoorkomende kanker bij vrouwen (borstkanker), maar de benadering zal veel breder toepasbaar zijn op andere kankertypes. Op termijn zal de klinische toepassing van de EpiGuide test toelaten om tijdig de behandeling van kankerpatiënten aan te passen vanaf de eerste tekenen van therapieresistentie. Daarnaast zal EpiGuide helpen in het verder begrijpen van de epigenetische mechanismen van therapie resistentie.
‘IMPACTUM’: hoe goed zijn de urgente maatregelen die gedetineerden in risicosituaties in Latijns-Amerika beschermen?
Urgente Maatregelen (UM) worden toegekend door internationale mensenrechtentoezichthouders om personen te beschermen die zich in een uiterst ernstige en urgente situatie bevinden. In Latijns-Amerika worden urgente maatregelen meestal toegekend om gedetineerden te beschermen, wanneer hun recht op leven, integriteit en/of gezondheid geschonden wordt. Wanneer een urgente maatregel wordt toegekend door een mensenrechtenorgaan, wordt de staat verzocht om gedetineerden onmiddellijk toegang te verlenen tot medische bijstand, water, voedsel, sanitaire voorzieningen, frisse lucht of natuurlijk licht. In dergelijke gevallen kunnen urgente maatregelen beschermende noodmaatregelen vereisen die in de meest extreme omstandigheden het leven van de begunstigde van deze maatregelen kunnen redden.
Hoewel urgente maatregelen al duizenden keren door mensenrechtentoezichthouders zijn toegekend, hebben ze amper academische aandacht gekregen. De weinige onderzoeken die er zijn, zijn gericht op een doctrinale analyse van hun naleving. Dergelijke studies hebben een aantal tekortkomingen, in die zin dat ze voornamelijk procedurele juridische aspecten onderzoeken en vaak te veel vertrouwen op informatie die door de mensenrechtentoezichthouders zelf wordt aangereikt. Aangezien opgelegde urgente maatregelen vaak worden geconfronteerd met praktische, financiële en politieke beperkingen die de uitvoering ervan bepalen en beperken, is het van cruciaal belang om beter te begrijpen hoe deze maatregelen in de praktijk worden toegepast.
IMPACTUM, het project van Clara Burbano Herrera, is een ambitieus onderzoeksproject dat verder gaat dan de traditionele juridische onderzoeksvragen en methoden voor het analyseren van urgente maatregelen. In plaats daarvan stelt het een interdisciplinair onderzoek van urgente maatregelen voor dat: 1) de context waarin urgente maatregelen worden gehandhaafd in rekening brengt, en hoe ze in de praktijk worden toegepast; 2) beoordeelt de impact van urgente maatregelen op gedetineerden, juridische en institutionele systemen en op (inter)nationale actoren; 3) bespreekt hun sterke punten en beperkingen; en 4) analyseert hun bredere leereffecten. Met verwijzing naar urgente maatregelen die door vier mensenrechtentoezichthouders zijn toegekend om gevangenen in zes Latijns-Amerikaanse landen te beschermen, zal IMPACTUM een kritisch normatief impactkader ontwikkelen dat nuttig is voor een diepere theoretische analyse, evenals inzicht in hoe urgente maatregelen kunnen worden geformuleerd om hun praktische beschermende effecten te maximaliseren. IMPACTUM zal dus nieuwe kennis over opkomende problemen blootleggen en nieuwe kennis presenteren inzake opkomende kwesties betreffende urgente maatregelen die vandaag niet in de academische wereld en in de praktijk worden behandeld.
AMICAS: een betere regeling van anesthesie bij chirurgische ingrepen
In het project van Clara-Mihaela Ionescu, AMICAS, wordt een adaptief multi-drug-infusie regelsysteem voorgesteld voor algemene anesthesie bij grote chirurgische ingrepen. Een belangrijke uitdaging bij anesthesie is het aanpassen van de infusiesnelheid op basis van de waargenomen respons van de patiënt op chirurgische handelingen. Patiëntmodellen zijn gebaseerd op nominale populatiekarakteristieken en missen specifieke chirurgische effecten. Bij grote chirurgische ingrepen (bijvoorbeeld hartchirurgie, transplantatie, bariatrische chirurgie) ontstaat modelonzekerheid door aanzienlijke bloedverliezen, door abnormale diffusie van medicijnen, door synergie of antagonisme van geneesmiddeleffecten, door anesthetische-hemodynamische interacties, enz. Dit complexe samenspel vereist bovenmenselijke vaardigheden van de anesthesist, verworven door vele jaren opleiding en praktijk. Hoe kunnen we deze aanzienlijke expertise nabootsen? Hoe kunnen we hun kritische beslissingen ondersteunen?
Computergestuurde anesthesie biedt het antwoord als doorbraak om de beste chirurgische resultaten te bereiken. Hoewel nog beperkt, melden de beschikbare klinische studies dat computergestuurde anesthesie voor één of twee geneesmiddelen beter presteert dan manueel beheer. In feite wordt in de klinische praktijk een optimalisatieprobleem met meerdere geneesmiddelen uitgevoerd, waarbij grote onzekerheid over het patiëntmodel beperkt gehouden wordt. De anesthesist neemt beslissingen op basis van toekomstige handelingen van de chirurg en de verwachte reactie van de patiënt. Dit is een voorspellende controlestrategie - een volwassen methodologie in de systeem- en regeltechniek - met een groot potentieel om sneller herstel van de patiënt te bewerkstelligen en het risico op complicaties na de operatie te verlagen.
Het interdisciplinaire team van AMICAS wil de reikwijdte en het klinisch gebruik van computer-gebaseerde optimalisatie van multi-drug infusiesnelheden voor anesthesie met sterke effecten op hemodynamica bevorderen. Daarbij identificeren we multivariabele modellen en minimaliseren we de grote onzekerheden in de respons van de patiënt. Via adaptatie van nominale naar individuele patiëntmodellen, ontwerpen we multivariabele optimale voorspellende controlemethodologieën teneinde de sterk gekoppelde dynamieken te beheren die zich voordoen in de vitale functies van de patiënt tijdens een grote operatie. Uiteindelijk, om de prestaties van de gesloten regellus te maximaliseren, modelleren we de chirurgische stimuli als gekende stoorsignalen en de mogelijks bijkomende bolus infusies van de anesthesist als gekende stuursignalen.
Het AMICAS-project integreert dus menselijke expertise met computeroptimalisatie om een succesvolle oplossing te creëren voor doorbraak naar de klinische praktijk.
2022 ERC Consolidator Grants 2022
De 313 winnaars van deze subsidieronde ontvangen in totaal ongeveer 632 miljoen euro om belangrijke vraagstukken in alle wetenschappelijke disciplines aan te pakken. De financiering dient ter ondersteuning van 'mid-career' onderzoekers en helpt hen met hun teams verder baanbrekend onderzoek uit te voeren. Deze nieuwe subsidieronde, die deel uitmaakt van het 'Horizon Europe' programma van de EU, zal naar schatting 1900 banen creëren voor postdoctorale bursalen, promovendi en ander personeel bij 189 gastinstellingen.
"De resultaten van deze ERC subsidiewedstrijd bewijzen de indrukwekkende uitmuntendheid van Europees onderzoek. Ik ben er trots op dat de EU toponderzoekers kan helpen zich in Europa te ontplooien. Het vinden van nieuwe oplossingen op het gebied van energie, gezondheid of digitale technologieën is alleen mogelijk als we wetenschappelijk talent kunnen aantrekken en vasthouden. Gefeliciteerd aan alle bursalen!", aldus Mariya Gabriel, Europees commissaris voor Innovatie, onderzoek, cultuur, onderwijs en jeugdzaken
De toekomstige bursalen zullen hun projecten uitvoeren aan universiteiten en onderzoekscentra in 24 EU-lidstaten en geassocieerde landen. Wetenschappers en academici uit de hele wereld kunnen inschrijven op ERC-oproepen. Deze keer vertegenwoordigen de winnaars 42 nationaliteiten. Vijf onderzoekers uit de VS en één onderzoeker uit Nieuw-Zeeland zijn van plan om met hun beurs terug te keren naar Europa. Voor deze laatste oproep hebben 2652 aanvragers voorstellen ingediend en 12% van hen zal de financiering ontvangen.
"Zelfs in tijden van crisis, conflict en lijden is het onze plicht om wetenschap op de rails te houden en onze knapste koppen hun ideeën laten verkennen. We weten vandaag nog niet hoe hun werk morgen een revolutie zou kunnen teweegbrengen - we weten wel dat zij nieuwe horizonten zullen openen, onze nieuwsgierigheid zullen bevredigen en ons hoogstwaarschijnlijk zullen helpen ons voor te bereiden op onvoorspelbare toekomstige uitdagingen. Ik ben dan ook verheugd dat een nieuwe groep onderzoekers ERC-financiering krijgt voor hun wetenschappelijke reis. Ik wens hen veel succes op hun weg om de grenzen van onze kennis te verleggen!", aldus ERC-hoogleraar Maria Leptin.
Meer over ERC
Het ERC werd in 2007 door de Europese Unie werd opgericht, en is de belangrijkste Europese financieringsorganisatie voor grensverleggend onderzoek van topniveau. Het financiert creatieve onderzoekers van alle nationaliteiten en leeftijden om projecten uit te voeren in heel Europa. Het ERC biedt vier kernsubsidieregelingen: Starting Grants, Consolidator Grants, Advanced Grants en Synergy Grants. Met de aanvullende "Proof of Concept"-subsidieregeling helpt het ERC bursalen de kloof te overbruggen tussen hun baanbrekend onderzoek en de eerste fasen van commercialisering . Het ERC wordt geleid door een onafhankelijk bestuursorgaan, de Wetenschappelijke Raad, waarin ook VIB-UGent professor Dirk Inzé zetelt. Sinds 1 november 2021 is Maria Leptin voorzitter van het ERC. Het totale ERC-budget van 2021 tot 2027 bedraagt meer dan 16 miljard euro, als onderdeel van het 'Horizon Europa' programma, onder de verantwoordelijkheid van de Europese commissaris voor innovatie, onderzoek, cultuur, onderwijs en jeugdzaken, Mariya Gabriel.
Onderzoekers binnen en buiten UGent die een ERC Starting Grant willen aanvragen met onze universiteit als gastinstelling, kunnen contact opnemen met het EU-team voor advies en ondersteuning.
Contact
- EU-team UGent, eu-team@ugent.be
- an.hendrix@ugent.be
- claramihaela.ionescu@ugent.be
- clara.burbanoherrera@ugent.be
- katleen.depreter@ugent.be