Hedendaagse Gentse plantenjagers!

Drs. Kenneth Bauters - Vakgroep Biologie - Onderzoeksgroep Zaadplanten

Alle planten die wij nu als tuinplant kennen, werden ooit in de vrije natuur verzameld. Uit pure belangstelling voor planten uit verre oorden werden er vanaf de 18e eeuw ontdekkingsreizen georganiseerd om nieuwe gewassen naar Europa te verschepen. Vandaag de dag gaan onderzoekers uit de onderzoeksgroep Zaadplanten van de vakgroep Biologie nog steeds op pad om wilde planten in te zamelen. De belangen zijn daarbij niet zozeer meer gericht op het cultiveren van planten maar op het onderzoeken van biodiversiteit, conservatie en evolutie van verscheidene plantengroepen.

In deze voordracht bespreken we vier verschillende onderzoekstopics, van het inzamelen van materiaal tot uiteindelijke onderzoeksresultaten.

Cactussen

Binnen de International Union for the Conservation of Nature is een groot team van cactusexperts actief. Recent publiceerden zij de resultaten van een wereldwijd onderzoek in het tijdschrift Nature Plants. Uit deze studie blijkt dat bijna een derde van de cactussoorten bedreigd is als gevolg van illegale internationale handel in deze planten.

Het project "Een toekomst voor cactussen?" van de onderzoeksgroep Zaadplanten bestudeert de biodiversiteit, evolutie en populatiegenetica van Chileense cactussoorten. Zo bekwamen we een overzicht van de conservatiestatus van verschillende genera (Copiapoa, Eriosyce en Eulychnia) en werden ook de evolutionaire verwantschapsrelaties in het geslacht Copiapoa ontrafeld.

Momenteel onderzoeken we de genetische samenstelling en uitwisseling binnen en tussen populaties van verschillende soorten (Copiapoa cinerea, Copiapoa gigantea, Eriosyce chilensis en Echinopsis chiloensis).

Op basis van de bekomen resultaten kunnen we conservatieprojecten in plantentuinen en in de natuur ondersteunen.

Cypergrassen

Onderzoek op de familie Cyperaceae kent een jarenlange traditie binnen de onderzoeksgroep Zaadplanten. Zo hebben we over de afgelopen decennia een berg aan informatie verzameld over deze prachtige plantenfamilie. Het onderzoek spitst zich toe op biodiversiteit en evolutie, en gebruikt daarbij een multidisciplinaire aanpak: informatie uit onder andere moleculaire fylogenie, morfologie, embryologie, anatomie, ontwikkeling en biogeografie wordt gecombineerd.

De resultaten van recent onderzoek op het geslacht Scleria worden voorgesteld.

Hydrangea ("Hortensia")

Iedereen kent wel de klassieke blauwe, roze en witte hortensia's die vele tuinen sieren. Eigenlijk is de correcte naam van deze planten Hydrangea. Ondertussen bestaan er meer dan 1000 verschillende cultivars van dit plantengeslacht. Er zijn zelfs klimmende hortensia's.

De verwantschappen binnen de Hydrangea zijn niet goed gekend. In het kader van verschillende doctoraatstudies worden deze verder verkend. Hiervoor worden resultaten uit morfologisch, anatomisch, fylogenetisch en biomechanisch onderzoek gecombineerd.

Magnolia

Ten gevolge van ontbossing in de Caraïben slinkt het aantal Magnolia's en wordt hun areaal kleiner. Daardoor worden momenteel 13 Magnolia-soorten met uitsterven bedreigd.

In een lopend onderzoek worden Magnolia-soorten van Haïti, de Dominicaanse Republiek, Puerto Rico, Cuba en de Kleine Antillen onder de loep genomen.

In een eerste stap worden de verschillende soorten afgebakend en hun areaal bevestigd. Hiervoor worden expedities ondernomen en wordt herbariummateriaal onderzocht. Zo kan men komen tot een fylogenetische hypothese.

Vervolgens worden de soorten op populatieniveau geanalyseerd. Hierbij wordt gebruik gemaakt van biotechnologische technieken. Door microsatellietmerkers in te bouwen kan de genetische diversiteit worden vastgesteld.

Uiteindelijk leiden al deze onderzoeksresultaten tot gerichte conservatiemaatregelen die via de lokale instanties en initiatieven kunnen worden doorgevoerd.